تاریخچه استعفای نمایندگان از مجلس اول تا هشتم
مستعفیان پارلمان
فاطمه استیری
16 دی ماه خبری با عنوان «حسینیان خواستار استعفا از نمایندگی مجلس شد»
روی خروجی بعضی از خبرگزاری ها قرار گرفت. استعفای حسینیان که به گفته وی
به دلیل ناتوانی در عمل به سوگند و تعهدش مبنی بر پاسداری از حریم اسلام و
نگهبانی از دستاوردهای انقلاب اسلامی، رقابت پیچیده پارلمانتاریست های
حرفه یی، تغییر رفتار سیاسی رئیس مجلس و... عنوان شده بود واکنش های زیادی
را به دنبال داشت.
اما سرانجام این استعفا به مطرح شدن در صحن علنی هم کشیده نشد و ماجرای
استعفای حسینیان لیدر حامیان احمدی نژاد به گفته نزدیکان وی به دنبال
ملاقات با یکی از مقامات بلندپایه نظام پایان یافت. این اتفاق ما را بر آن
داشت اسامی نمایندگان مستعفی از مجلس اول تا هشتم را فهرست کرده و جنس هر
استعفا را مورد بررسی قرار دهیم. بنا بر آیین نامه داخلی مجلس شورای
اسلامی هر یک از نمایندگان می توانند با ارائه دلایل خود از نمایندگی
استعفا دهند. این درخواست در صحن علنی مطرح می شود و فرد مستعفی یا
نماینده وی، دلایل این تصمیم را در 30 دقیقه اعلام می کند و در برابر
ایشان نیز مخالف یا مخالفان در 30 دقیقه سخن خواهند گفت.اصل بر عدم پذیرش
استعفای نمایندگان است چون آیین نامه اجازه سخن به موافقان استعفا را
نداده است. پس از این مرحله درخواست نماینده مستعفی به رای گذاشته می شود
و چنانچه بیش از نیمی از نمایندگان دلایل همکار خود را موجه و اشکالات
مطرح شده را وارد بدانند به پذیرش استعفای وی رای می دهند در غیر این صورت
به استعفای وی رای نخواهند داد و نماینده مستعفی موظف به ادامه فعالیت خود
است. مروری اجمالی بر استعفاهای صورت گرفته در هشت دوره مجلس شورای اسلامی
نشان دهنده آن است که بیشتر این استعفاها به دلیل پذیرش سمت های حکومتی
بوده است و تنها در مجالس اول و ششم جنس استعفاها تغییر کرده است. در کنار
استعفاهایی که به دلیل پذیرش سمت رسمی و دولتی بوده است تعدادی از
نمایندگان به نشانه اعتراض یا اخراج از مجلس مستعفی شناخته شده اند.
مجلس اول متنوع ترین و سیاسی ترین مجلس در طول حیات جمهوری اسلامی از آغاز
تا به امروز خوانده می شود که با مشکلاتی از جمله ناامنی کشور در سال های
اولیه انقلاب و جنگ هشت ساله ایران و عراق روبه رو بود. طی چهار سال 32
نفر از نمایندگان مجلس ترور شدند و به شهادت رسیدند. از طرف دیگر ترور
مسوولان مملکتی و جایگزینی نمایندگان به جای آنها باعث استعفای 17 نفر از
نمایندگان شد. چهار نفر از نمایندگان هم به دلیل آنچه از سوی مجلس غیبت
بیش از یکصد ساعت عنوان شده است، مستعفی شناخته شده اند. در مجلس دوم تنها
اکبر پرهیزگار نماینده تبریز به دلیل پذیرش پست استانداری آذربایجان شرقی
استعفا داد و اطلاعی از دلایل استعفای سه نماینده دیگر ثبت نشده است. در
تاریخ مجلس سوم هفت استعفا ثبت شده است که شش نفر از آنها به دلیل قبول
سمت حکومتی بوده است. اما ماجرای استعفای عبدالمجید شرع پسند نماینده کرج
در مجلس سوم هم از جمله استعفاهای پرسروصداست. وی 11 تیر 1368 در نطقی
استعفای خود را به نمایندگان ملت و رئیس مجلس تقدیم کرد. نطق شرع پسند و
دلایل او برای استعفا با واکنش های تند نمایندگان روبه رو شد و در نهایت
در 18 تیرماه 1368 و در شرایطی که خود در مجلس حضور نداشت با رای
نمایندگان، مستعفی شناخته شد. مجلس چهارم و پنجم دو و سه نماینده مستعفی
داشت که هر پنج استعفا به دلیل قبول پست رسمی بود.
اما مجلس ششم به دلیل استعفای دسته جمعی تعدادی از نمایندگان در آنچه
اعتراض به رد صلاحیت ها عنوان شده بود بیشترین درخواست استعفا را داشت اما
به دلیل اینکه مجلس ماه های پایانی خود را می گذراند و بررسی لایحه بودجه
سال 83 در دستور کار مجلس بود، امکان بررسی همه استعفانامه ها فراهم نشد و
تنها متن چهار استعفانامه بررسی شد.
14 اسفند 1382 ابتدا استعفانامه فاطمه حقیقت جو نماینده تهران مطرح شد و
به تصویب رسید. هجدهم همان ماه و بلافاصله بعد از اتمام رسیدگی به بودجه
استعفای میرمحمود یگانلی نماینده ارومیه مطرح و تصویب شد. در 25 اسفند هم
استعفای آرمین تصویب شد و سرانجام در 30 فروردین 1383 با تصویب استعفانامه
بهزاد نبوی نماینده مردم تهران، پرونده تحصن و استعفای نمایندگان اصلاح
طلب مجلس ششم بسته شد. همچنین درخواست استعفانامه رجبعلی مزروعی نماینده
اصفهان هم توسط نمایندگان رد شد.
در مجلس هفتم هم پنج نماینده مستعفی شناخته شدند که چهار نفر به پست وزارت و یک نفر به معاونت پارلمانی رئیس جمهور منصوب شدند.
در دو سال اول مجلس هشتم هم تاکنون دو نماینده یکی به دلیل قبول پست وزارت
آموزش و پرورش و دیگری به دلیل معاونت پارلمانی رئیس جمهور استعفا داده
اند.
