روح الله خالقی و میراثی که بر جا گذاشت

محمود خوشنام       پژوهشگر موسیقی

آبان ماه یادآور درگذشت موسیقیدان برجسته ایرانی روح الله خالقی است که اینک پنجاه سال از آن می گذرد.

از میان آفریده های شهرت‌یافته او سرود "ای ایران" در صدر نشسته است. سرودی که طی پنجاه سال بی هیچ حکم و قانون و دستوری از یک نظر، به سرود ملی ایرانیان تبدیل شده است.

دقیق تر که آن را می شنویم ویژگی های استثنائی آن را در می یابیم.

خالقی در این سرود یکی از نظرات خود را در مورد موسیقی ایران به تجربه کشیده است. او برخلاف نظر رایج حضور غم را در ذات مایه های سنتی تایید نمی کرد و آن چه را که غم نامیده می شود بخشی از اندیشه برخاسته از آغشته به عرفان می دانست و بخشی دیگر را از نحوه رفتار آهنگساز با مایه های سنتی.

او برای اثبات این نظر خود سرود "ای ایران" و چند سرود و ترانه دیگر را در غم انگیزترین مایه ها که دشتی باشد آفرید.

دشتی در "ای ایران" نه تنها غم تولید نمی کند که جوانان را در راه نگاهبانی از وطن برمی انگیزاند بی آن که قطره اشکی به چشم شان بیاورد.

متن "ای ایران" نیز ویژگی های تازه ای دارد.

حسین گل گلاب، متن نویس سرود، از شاعران معروف وابسته به مدرسه وزیری بود. او با واژه هائی که در زمان خود نو بودند و مهم تر از آن از واژگان خالص فارسی بدون واژه های عربی بهره گرفته است.

در تمام متن شاید بتوان دو واژه عربی پیدا کرد. آن هم واژه هائی که قدمت حضورشان در زبان فارسی آنها را هم فارسی کرده است.

و اما مهم ترین ویژگی "ای ایران" در محتوای آن است. سرودها معمولا رواج دهنده کیش شخصیت هستند و نُه کرسی فلک را زیر پا می گذارند تا بوسه بر رکاب قزل ارسلان بگذارند.

در ایران نیز چنین بوده است. "ای ایران" طلسم را شکسته، سر را از قیمومیت اشخاص درآورده و به خود میهن پرداخته و جوانان را به فداکاری در راه سربلندی آن فراخوانده است.

درست به همین دلیل نپرداختن به کیش شخصیت، ای ایران هم در دوره نظام پیشین و هم در نظام اسلامی با کارگزاران فرهنگی درگیری داشته است.

ولی عشق و علاقه جامعه، محدودیت ها را از میان برداشته و سرود را همه جائی و همه زمانی کرده است.

بشنوید: ای ایران با صدای بنان

بیشتر بخوانید: گفت و گو با دختر روح الله خالقی

۱۸ سرود دیگر

از سرود "ای ایران" که بگذریم در فهرست آثار خالقی ۱۸ سرود دیگر نیز به چشم می‌خورد که جز دو سه فقره از آنها رواج زیادی پیدا نکرده اند. از میان آنها می توان به سرود آذرآبادگان، سرود هنر و سرود شیر و خورشید اشاره کرد.

بخش دیگری از آثار خالقی را قطعات بدون کلام می سازد که شمارشان به ۲۲ می رسد. از بی‌کلام ها دو آفریده او که زیباترین آنها نیز هستند عنوان رنگارنگ ۱ و ۲ را بر پیشانی دارند.

رنگارنگ‌های دو گانه را یکی در بیات اصفهان و دیگری در ماهور، خالقی به نیت رها ساختن آهنگ های خود از قیمومیت شعر آفریده است. به باور او پیوند نامتوازن شعر و موسیقی رفته رفته به اولویت شعر انجامید و به موسیقی خالص میدان عمل کافی نداده است. او برای رفع این تنگنا دو سه برنامه ویژه موسیقی بی کلام پدید آورد.

خالقی در رنگارنگ ها با دست باز به بهره‌گیری از تمهیدات چند صدائی پرداخته و با کمک این تمهیدات جلوه و جلای دیگری به موسیقی خود داده است. غیر از رنگارنگ ها، پیش درآمدها، چهارمضراب‌ها و رقص‌های بسیار دل انگیزی در لابلای ۲۳ بی کلام او جای دارد.

ترانه های فاخر

بخش دیگری از آثار خالقی را ترانه های ملی می سازد. شماری از این ترانه ها آفریده خود اوست. در صدر ترانه های خالقی آهنگ دلپذیری است ار پیوند با شعر معروف رودکی سمرقندی. شعری که به کمک کارگزاران دیوانی ابونصر سامانی می آید در جریان برانگیختن او در بازگشت به بخارا. شعر علاوه بر محتوای درباری که دارد و حضور و ماندن شاه را ضروری می بیند، اشاره غیرمستقیمی به تاثیر موسیقی در تصمیم گیری های عاجل دارد. تاثیر آن چنان است که ابونصر هنوز موزه در پای نکرده رهسپار بخارا می شود.

ای بخارا شاد باش و دیر زی

شاه زی تو شادمان آید همی

خالقی موسیقی خود را در مایه شادمانه و برانگیزاننده ماهور قرار داده و نام آن را هم چنگ رودکی نهاده است. اولین اجرای چنگ رودکی را خالقی خود رهبری کرده است و پس از آن اجراهای متعدد دیگری نیز داشته است.

گلنوش خالقی اجرای خود را با گروه آواز جمعی درآمیخته است. او می گوید پدرش به آواز جمعی خیلی علاقه داشته و معتقد بوده که "کُر" اجراها را جلا می دهد. دیگر ترانه های ماندگار خالقی آنهایی است که با شعر حافظ، رهی معیری و شهریار درآمیخته است، می ناب، و جام جهان بین با شعر حافظ و یار رمیده با شعر رهی معیری و حالا چرا با شعر شهریار.

در ترانه ها نیز خالقی کوشیده شعر و آهنگ را در پیوندی متوازن نگاه درد تا حق هیچکدامشان ضایع نشود. ۳۷ ترانه که در فهرست آثار خالقی آمده همه از کیفیت یکسانی برخوردارند و مُهر شیوه آهنگسازی خالقی بر پیشانی آن ها نشسته است.

خالقی علاوه بر این ها شماری ترانه های تنظیمی دارد که عمدتا آثار دوره مشروطیت است. بی تردید می توان گفت اگر تنظیم های جذاب او نمی بود شاید بسیاری از آثار شیدا و عارف به راه فراموشی می رفت.

خالقی در این تنظیم ها نیز به شیوه های نوآورانه مکتب وزیری وفادار مانده است. در تنظیم شده های او ۴ ترانه از شیدا، ۹ ترانه از عارف و ۶ ترانه از درویش خان به چشم می خورد.

آثار مکتوب

دو جلد نظری به موسیقی یکی در مبانی موسیقی بین المللی و دیگری در مبانی موسیقی سنتی ایران. علاوه بر این دو جلد سرگذشت موسیقی ایران نیز از نوشته های اوست.

جلد اول در تاریخ موسیقی ایران و دیگری به تمامی در معرفی زندگی علینقی وزیری استاد اوست.

مجموعه آهنگ ها و نوشته های خالقی در سال ۱۳۸۵ از سوی موسسه ماهور در تهران انتشار یافته است. نام مجموعه را "ای ایران" نهاده اند تا بر موفقیت سرود معروف او انگشت تاکید بگذارند.

http://www.bbc.com/persian/arts/2015/11/151119_l41_music_khaleghi_khoshnam

چند نمونه از کارهای جالبی که Siri برای شما انجام می دهد

منشی های مجازی این روزها به قدری سریع رو به تحول و پیشرفت هستند که به تدریج جای خود را در گوشی های کاربران باز می کنند و قابلیت های آنها این امکان را می دهد که بسیاری از امور که در گذشته از مسیرهای نرمال خود انجام می شد، اکنون به آنها سپرده شود. در این میان، Siri اپل خود نکته های جالب توجهی دارد که دانستن برخی از آنها خالی از لطف نیست.

به گزارش «تابناک»، منشی مجازی اپل یا همان Siri قابلیت های زیادی دارد که دانستن و استفاده از آنها می تواند بسیاری از کارها را برای شما به عنوان دارنده یک آیفون ساده سازد. ما در این جا فهرستی از چند کار جالب توجه Siri را که بیشتر مطلوب و مناسب کاربران ایرانی است، ارائه می کنیم.

1 – استفاده از Siri به عنوان یک ماشین حساب

یکی از کارهای سیری، حساب و کتاب است. به این ترتیب که نیاز به وارد کردن اعداد و عملگرها به شکل دستی در اپلیکیشن ماشین حساب نیست، بلکه کافی است اعداد و عملگرها را برای سیری بگویید. برای مثال برای جمع سه عدد 85 با 25.5 و 941.12 کافی است به سیری بگویید: "85 plus 25.5 plus 941.12" و اگر در میانه راه اشتباهی کردید برای اصلاح عملیات روی صفحه ضربه بزنید.

2 – تبدیل مقیاس ها و ارزها

همچنین سیری قادر به تبدیل مقیاس ها و ارزها به همدیگر است. برای تبدیل ارزها کافی است مثلا بگویید: " How many euros is $200?" و برای مقیاس ها: " What's 105 degrees in Celsius?" و یا " 220 kilometers per hour in miles per hour.". سیری قادر به تبدیل سرعت، وزن، درجه حرارت، مسافت، زمان و برخی موارد دیگر نیز هست.

3 – سکه انداختن و تاس ریختن

یکی از کارهای جالب سیری این است که می تواند با دستور " Flip a coin" یک سکه برای شما بیندازد و یا با دستور " Roll the dice" برای شما تاس بریزد. همچنین می تواند با دستور " Pick a number" یک عدد اتفاقی را بین یک تا صد برای شما انتخاب کند و اگر به دامنه ای غیر از این نیاز دارید، می تواند دامنه مورد نظر خود را نیز ذکر کنید.

4 – شناسایی آهنگ در حال پخش

اگر در حال گوش دادن به موسیقی هستید که نام آن را نمی دانید، کافی است از سیری بپرسید: " What song is this?" و یا " What song is playing?". در این حالت سیری بعد از شناسایی آهنگ به شما پیشنهاد خرید آلبوم یا آهنگ به شکل آنلاین را نیز می دهد.

5 – پیدا کردن و اجرای برنامه ها

کافی است برای اجرای برنامه های خود به سیری بگویید: " Launch + نام برنامه". برای مثال Launch telegram. یا Open telegram. برای بازی ها می توانید از دستور Play استفاده کنید؛ مثلا Play Asphalt. همچنین سیری قادر به گشتن به دنبال برنامه های مورد نظر شما در App Store نیز هست.

6 – استفاده از سیری برای تنظیم تایمر یا ساعت زنگ دار

برای تنظیم یک ساعت زنگ دار، می توانید به سیری دستوری مشابه این بدهید: " Wake me up tomorrow at 6:30 a.m" یا " Wake me up in an hour". همچنین برای تنظیم یک تایمر نیم ساعته کافی است بگویید: " Set the timer for a half hour".

7 از سیری بپرسید که چه کارهایی میتواند انجام دهد!

در نهایت خود سیری می تواند به شما بگوید که قادر به انجام چه کارهایی است. کافی است، از وی بپرسید: " What can I ask you?” و در این صورت سیری به شما مجموعه ای مفصل از قابلیت های خود را ارائه می کند.

منشی های مجازی این روزها به قدری سریع رو به تحول و پیشرفت هستند که به تدریج جای خود را در گوشی های کاربران باز می کنند و قابلیت های آنها این امکان را می دهد که بسیاری از امور که در گذشته از مسیرهای نرمال خود انجام می شد، اکنون به آنها سپرده شود. در این میان، Siri اپل خود نکته های جالب توجهی دارد که دانستن برخی از آنها خالی از لطف نیست.

به گزارش «تابناک»، منشی مجازی اپل یا همان Siri قابلیت های زیادی دارد که دانستن و استفاده از آنها می تواند بسیاری از کارها را برای شما به عنوان دارنده یک آیفون ساده سازد. ما در این جا فهرستی از چند کار جالب توجه Siri را که بیشتر مطلوب و مناسب کاربران ایرانی است، ارائه می کنیم.

1 – استفاده از Siri به عنوان یک ماشین حساب

یکی از کارهای سیری، حساب و کتاب است. به این ترتیب که نیاز به وارد کردن اعداد و عملگرها به شکل دستی در اپلیکیشن ماشین حساب نیست، بلکه کافی است اعداد و عملگرها را برای سیری بگویید. برای مثال برای جمع سه عدد 85 با 25.5 و 941.12 کافی است به سیری بگویید: "85 plus 25.5 plus 941.12" و اگر در میانه راه اشتباهی کردید برای اصلاح عملیات روی صفحه ضربه بزنید.

2 – تبدیل مقیاس ها و ارزها

همچنین سیری قادر به تبدیل مقیاس ها و ارزها به همدیگر است. برای تبدیل ارزها کافی است مثلا بگویید: " How many euros is $200?" و برای مقیاس ها: " What's 105 degrees in Celsius?" و یا " 220 kilometers per hour in miles per hour.". سیری قادر به تبدیل سرعت، وزن، درجه حرارت، مسافت، زمان و برخی موارد دیگر نیز هست.

3 – سکه انداختن و تاس ریختن

یکی از کارهای جالب سیری این است که می تواند با دستور " Flip a coin" یک سکه برای شما بیندازد و یا با دستور " Roll the dice" برای شما تاس بریزد. همچنین می تواند با دستور " Pick a number" یک عدد اتفاقی را بین یک تا صد برای شما انتخاب کند و اگر به دامنه ای غیر از این نیاز دارید، می تواند دامنه مورد نظر خود را نیز ذکر کنید.

4 – شناسایی آهنگ در حال پخش

اگر در حال گوش دادن به موسیقی هستید که نام آن را نمی دانید، کافی است از سیری بپرسید: " What song is this?" و یا " What song is playing?". در این حالت سیری بعد از شناسایی آهنگ به شما پیشنهاد خرید آلبوم یا آهنگ به شکل آنلاین را نیز می دهد.

5 – پیدا کردن و اجرای برنامه ها

کافی است برای اجرای برنامه های خود به سیری بگویید: " Launch + نام برنامه". برای مثال Launch telegram. یا Open telegram. برای بازی ها می توانید از دستور Play استفاده کنید؛ مثلا Play Asphalt. همچنین سیری قادر به گشتن به دنبال برنامه های مورد نظر شما در App Store نیز هست.

6 – استفاده از سیری برای تنظیم تایمر یا ساعت زنگ دار

برای تنظیم یک ساعت زنگ دار، می توانید به سیری دستوری مشابه این بدهید: " Wake me up tomorrow at 6:30 a.m" یا " Wake me up in an hour". همچنین برای تنظیم یک تایمر نیم ساعته کافی است بگویید: " Set the timer for a half hour".

7 از سیری بپرسید که چه کارهایی میتواند انجام دهد!

در نهایت خود سیری می تواند به شما بگوید که قادر به انجام چه کارهایی است. کافی است، از وی بپرسید: " What can I ask you?” و در این صورت سیری به شما مجموعه ای مفصل از قابلیت های خود را ارائه می کند.

http://www.tabnak.ir/fa/news/549822/%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%86%D9%85%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%84%D8%A8%DB%8C-%DA%A9%D9%87-siri-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%A7-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%85-%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D9%87%D8%AFv

دانسته هایی از ستاره موسیقی ایرانی در زادروزش

پیرنیا سرش را از روی کاغذها بلند کرد... گفت: این را چه کسی خوانده بود؟ گفتند: از شهرستان آمده... از مشهد.
پیرنیا گفت: برگ سبز 216 باشد... من همین را پخش می کنم... اسمت چیست جوان؟
- محمدرضا
- اهل مشهدی؟
-آری.
- باید منتقلت کنم تهران... باید تهران باشی... حیف است!
جوان گفت: استاد اگر خواستید صدای من را پخش کنید، بگویید سیاوش است، سیاوش بیدکانی.
پیرنیا گفت: میدانی بیدکانی یعنی چه؟
جوان گفت: گوشه ای در دشتی است.
پیرنیا گفت: آفرین... پس بلدی؟! حالا بگو چرا بگویم سیاوش بیدکانی؟
جوان گفت: پدر حساس هستند، مذهبی هستند، شدیدا تعصب دارند. اصلا در خانه نه رادیو داریم نه تلویزیون. ایشان حتی نمی داند که من بلدم آواز بخوانم. بفهمند بد می شود.
پیرنیا گفت: خیالت راحت... نوشت: برگ سبز 216، سیاوش بیدکانی، آذر 1345.

و اما...

محمدرضا شجریان (۱ مهر ۱۳۱۹ در مشهد) خواننده، موسیقی دان و خوشنویس ایرانی است. وب گاه آسیاسوسایتی وی را پرآوازه ترین هنرمند موسیقی اصیل ایرانی و روزنامهٔ ونکوورسان او را یکی از مهم ترین هنرمندان موسیقی جهان توصیف کرده است.محمدرضا شجریان، هم اکنون رییس شورای عالی خانه موسیقی ایران است. او همچنین بنیان گذار گروه شهناز می باشد.

محمدرضا شجریان,بیوگرافی محمدرضا شجریان,تصاویر محمدرضا شجریان,زندگینامه محمدرضا شجریان,بیوگرافی کامل محمدرضا شجریان,عکسهای محمدرضا شجریان,زندگی نامه محمدرضا شجریان,محمدرضا شجریان بیوگرافی,محمدرضا شجریان و همسرش

محمدرضا شجریان

 محمدرضا شجریان، یکم مهر ۱۳۱۹ در مشهد زاده شد. خواندن را از کودکی با همان لحن کودکانه آغاز کرد. از کودکی با توجه به استعداد و صدای خوبش تحت تعلیم پدر که خود قاری قرآن بود مشغول به پرورش صدای خویش شد و در سال ۱۳۳۱، برای نخستین بار، صدای تلاوت قرآن او از رادیو خراسان پخش می شود.

وی در سال ۱۳۳۸ به دانشسرای مقدماتی در مشهد رفت و از همان سال برای نخستین بار با یک معلم موسیقی آشنا شد.

وی پس از دریافت دیپلم دانشسرای عالی، به استخدام آموزش و پرورش در آمد و به تدریس مشغول شد و در این زمان با سنتور آشنا شد. در سال ۱۳۳۷ به رادیو خراسان رفت و در رشته آواز مشغول فعالیت شد. سپس برای اجرای برنامه های گلها به تهران نزد استاد داوود پیرنیا دعوت شد و در بیش از یکصد برنامه گلها و برگ سبز شرکت کرد. شجریان در سال ۱۳۴۰ ازدواج کرد که حاصل آن سه دختر و یک پسر (همایون) بود.او در سال ۱۳۴۶ به تهران رفت و با احمد عبادی آشنا شد و از سال ۱۳۴۶ در کلاس اسماعیل مهرتاش شرکت نمود. همچنین برای آموختن خوشنویسی در انجمن خوشنویسان نزد استاد ابراهیم بوذری رفت. او از سال ۱۳۴۷، خوشنویسی را نزد استاد حسن میرخانی ادامه داد. وی در سال ۱۳۴۹، درجهٔ ممتاز را در خوشنویسی به دست آورد.

شجریان تا سال ۱۳۵۰ با نام مستعار سیاوش بیدکانی با رادیو همکاری می کرد، ولی بعد از آن از نام خود استفاده کرد.در ۱۳۵۰ با فرامرز پایور آشنا شد و یادگیری سنتور و ردیف های آوازی را نزد وی دنبال کرد. در سال ۱۳۵۱ در برنامهٔ گلها با استاد نورعلی خان برومند آشنا شد و به آموختن شیوهٔ آوازی طاهرزاده نزد او پرداخت. از سال ۱۳۵۲ نزد عبدالله دوامی کلیه ردیف های موسیقی و شیوه هایتصنیف خوانی را فرا گرفت. در همین سال به همراه گروهی از هنرمندان چون محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگ فر، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون و داوود گنجه ای، مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را به سرپرستی استاد داریوش صفوت بنا نهاد.

وی شیوه های آوازی اقبال السلطان، تاج اصفهانی، میرزا ظلی، ادیب خوانساری، حسین قوامی و بنان را روی صفحات و نوارها به دقت دنبال کرد. از سال ۱۳۵۴، تدریس هنرجویان را در رشته آواز در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز کرد و در سال ۱۳۵۸ با تعطیلی این رشته کار تدریس خود را پایان داد. در سال ۱۳۵۷ به همراه هوشنگ ابتهاج و برخی هنرمندان دیگر از رادیو کناره گیری کرد.شجریان در اسفندماه سال ۱۳۵۶ شرکت دل آواز را بنیان گذاری کرد. همچنین در سال ۱۳۵۶ در مسابقه تلاوت قرآن کشوری رتبهٔ نخست را به دست آورد

در ۱۳۵۷ چندین سرود میهنی اجرا کرد و همکاری خود را با سازمان های دولتی ادامه نداد و در خانه به تحقیق و تدوین ردیف های آوازی پرداخته و به آموزش شاگردان قدیمی اش همت گماشت. در فاصله سال های دههٔ شصت، شجریان همکاری گسترده ای را با پرویز مشکاتیان آغاز کرد که حاصل آن آلبوم هایی چون بیداد همایون، آستان جانان، سرّ عشق (ماهور)، نوا، دستان، گنبد مینا و جان عشاق بود. در این سال ها به همراه گروه عارف کنسرت هایی را در خارج از ایران اجرا کرد.

پس از سال ۱۳۶۸ به همراه داریوش پیرنیاکان و جمشید عندلیبی به اجرای کنسرت در آمریکا و اروپا پرداخت. این گروه در سال بعد، کنسرت هایی را برای جمع آوری کمک مردم دنیا به زلزله زدگان رودبار انجام داد. آلبوم های دل مجنون، سرو چمان، یاد ایام و آسمان عشق با همکاری گروه آوا و نیز دلشدگان با آهنگسازی حسین علیزاده در این سال ها منتشر شدند. در سال ۱۳۷۴، شجریان کنسرت هایی در شهرهایاصفهان، شیراز، ساری، کرمان و سنندج برگزار کرد و در همین سال، آلبوم چشمه نوش را با محمدرضا لطفی و مدتی بعد، در خیال را با همکاری مجید درخشانی منتشر کرد. وی در سال ۱۳۷۷، آلبوم شب، سکوت، کویر را با آهنگسازی کیهان کلهر منتشر کرد.

شجریان در سال ۱۳۷۸ جایزه پیکاسو را از طرف سازمان یونسکو دریافت کرد. از سال ۱۳۷۹ با حسین علیزاده، کیهان کلهر و پسرش همایون به اجرای کنسرت پرداخت که حاصل آن، آلبوم های زمستان است،بی تو به سر نمی شود، فریاد، ساز خاموش و سرود مهر بود. در سال ۱۳۸۲، به همراه همین گروه برای کمک به زلزله زدگان بم کنسرتی در تهران با نام هم نوا با بم اجرا کرد.

از سال ۱۳۸۶، شجریان به همکاری با گروه آوا پرداخت و کنسرت هایی در تهران، اصفهان، اروپا، آمریکا و کانادا اجرا کرد. در همین سال و در مراسم درگذشت مادرش، پس از ۳۰ سال، دعای ربنا را دوباره خواند.شجریان اکنون به همراه پسرش همایون شجریان به ترویج و اشاعه موسیقی اصیل و سنتی ایرانی می پردازد. پس از برگزاری کنسرت شجریان در ونکوور کانادا، گلوب اند میل، شجریان را افسانهٔ موسیقی شرق معرفی کرد.

زندگی شخصی

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۴۰، در سن ۲۱ سالگی و زمانی که معلم بود با خانم فرخنده گل افشان که وی نیز معلم دبستان بود آشنا شد و آنها در شهر قوچان پای سفره عقد نشستند. یک سال بعد یعنی در ۲۹ مرداد ۱۳۴۱ آنها جشن عروسی خود را در مشهد گرفتند و زندگی مشترک را آغاز کردند که حاصل آن سه دختر بود: راحله، افسانه (همسر سابق پرویز مشکاتیان) و مژگان (همسر محمدعلی رفیعی که نام او در اکثر کاست های شجریان به چشم می خورد. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد گرافیک می باشد و به همراه همسرش که مهندس است به کارهای طراحی کامپیوتری کاست های پدر می پردازد)، و یک پسر (همایون). شجریان در سال ۱۳۷۱ از این بانو جدا شد و یک سال بعد با خانم کتایون خوانساری ازدواج کرد. نتیجه این ازدواج، رایان پسر دوم محمدرضا شجریان است که در ونکوور به دنیا آمد.

کنسرت ها

شجریان کنسرت های زیادی برگزار کرده است، که کنسرت راست پنجگاه به همراه محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ فر از مهم ترین آنها به شمار می رود. از کارهای دیگرش، همکاری با گروه عارف و شیدا و همچنین چاووش بود که آثاری به یادماندنی موسیقی ایران را شامل می شوند. کنسرت هم نوا با بم نیز از جمله کنسرت های به یاد ماندنی استاد شجریان می باشد که در آن کنسرت، سبک جدیدی از آواز مرغ سحر را با هم خوانی فرزندش اجرا نمود. پس از آن با اجرای کنسرت های بسیار به همراه استادان دیگر به شناساندن موسیقی ایران در جهان کارهای بسیاری انجام داد که هنوز هم ادامه دارد. به همراه پرویز مشکاتیان، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، محمد موسوی، داریوش پیرنیاکان، حسن کسایی و دیگر استادان، کارهای بسیاری ضبط کرده است. وی در بهار ۱۳۸۶ به همراه مجید درخشانی، سعید فرج پوری،محمد فیروزی و فرزندش همایون شجریان، کنسرت هایی در چند کشور اروپایی انجام داد. این کنسرت، در تابستان و پاییز ۱۳۸۶ در تهران و اصفهان نیز اجرا شد. همچنین او در سال ۲۰۱۰ تور کنسرت های خود را به همراه گروه شهناز در چندین کشور مانند استرالیا، انگلستان، ترکیه، امریکا برگزار کرد. در سال ۲۰۱۱ او به همراه گروه شهناز در تعدادی از کشورهای اروپایی کنسرت اجرا کرد.

• ۱۳۸۹ – تور بزرگ کنسرت به امریکا، استرالیا، ترکیه، انگلیس و…
• مهر ۱۳۸۷ - کنسرت تهران در تالار بزرگ کشور
• خرداد و تیر ۱۳۸۷ - کنسرت تهران، برای کمک به ساخت آرامگاه شمس تبریزی در خوی
• کنسرت آمریکا و کانادا، خرداد ۱۳۸۷
• ۱۳۸۶ - کنسرت اصفهان
• ۱۳۸۶ - کنسرت تهران
• ۱۳۸۵ - کنسرت فرانسه
• ۱۳۸۴ - کنسرت لندن، (کوئین الیزابت هال)
• آذر ۱۳۸۴ - تهران، (تالار بزرگ کشور)

• دی ۱۳۸۲ - همنوا با بم، تهران (تالار وزارت کشور) برای کمک به زلزله زدگان بم
• ۱۳۸۱ - مرکب خوانی، اروپا و کانادا
• ۱۳۸۱ - راست پنجگاه، اروپا و کانادا
• ۱۳۷۹ - نوا، اروپا، آمریکا و کانادا
• ۱۳۷۹ - داد و بیداد، اروپا، آمریکا و کانادا
• زمستان است ۱۳۷۹ - اروپا، آمریکا و کانادا
• تابستان ۱۳۷۸ - کنسرت ارکستر موسیقی ملی ایران، چهل ستون اصفهان،
• ۱۳۶۷ کنسرت شور (تالار وحدت)

استادان آواز

اسماعیل مهرتاش، عبدالله دوامی، نورعلی برومند از جمله استادانی بودند که محمدرضا شجریان ردیفها، گوشه ها، و دوره های آوازی موسیقی ایرانی را نزد آنها تمرین کرد.

وی همچنین نوازندگی سنتور را نزد جلال اخباری و استاد فرامرز پایور آموخت.

همکاری با رادیو و تلویزیون

برای اولین بار در سن ۱۲ سالگی به تلاوت قرآن در رادیو محلی پرداخت و در سال ۱۳۳۷، ۱۸ ساله بود که مشغول به همکاری با رادیو خراسان شد. سال ۱۳۴۶ به تهران آمد و در اواخر دهه ۴۰ و تا سال ۵۶ با «رادیو ایران» همکاری کرد. به دلیل مخالفت خانواده با نام مستعار «سیاوش بیدگانی» در برنامه «برگ سبز» و «گلهای تازه» اجراهای بسیاری توسط کنسرت رادیو به همراه محمدرضا لطفی، جلیل شهناز،حسن ناهید، ناصر فرهنگ فر و دیگر نوازندگان آن دوره اجرا کرد. در سال های آخر حکومت محمدرضا شاه پهلوی، شاه ایران، همکاری خود را به گفته خود به دلیل «پخش آهنگ های مبتذل» با رادیو و تلویزیون قطع کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران و متعاقب آن انقلاب فرهنگی سال ۱۳۵۹ و قطع برنامه های موسیقی، همکاری او نیز با رادیو قطع شد.

در سال های اخیر و پس از اصلاحات، رادیو فرهنگ، در برنامه نیستان برخی از کارهای قدیمی و جدید او را پخش می کند، همچنین شبکه چهار جمهوری اسلامی در برنامه ای تحت عنوان آوای ایرانی، با استفاده از «گنجینه گلهای تازه رادیو ایران» آواز شجریان را همراه با تصاویری از خوشنویسی، نگارگری و دیگر هنرهای ایرانی پخش می کند.

انتخابات ریاست جمهوری دهم و قطع همکاری با صدا و سیما

پس از دهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری ایران، محمدرضا شجریان در نامه ای به عزت الله ضرغامی از وی خواست تا از پخش آثار او در صدا و سیما خودداری کند. وی گفت: «سرودهایی که خوانده به ویژه سرود ایران، ای سرای امید متعلق به سال های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ بوده و هیچ ارتباطی با شرایط کنونی ندارد». وی اعلام کرد سازمان صدا و سیما هیچ نقشی در تهیه این آثار نداشته و به حکم قانون و شرع از این سازمان خواسته صدا و آثار او را در هیچ یک از واحدهای رادیو و تلویزیون پخش نکند. صداوسیما در آستانه انتخابات و پس از آن به نحو گسترده ای از آثار شجریان (به ویژه سرود ایران، ای سرای امید) و سایر ترانه های با مضمون ملی استفاده می کرد. وی در گفت وگو با بی بی سی گفت: «در شرایطی که مردم در بهت و حیرت هستند و به گفته آقای احمدی نژاد، خس و خاشاک به حرکت در آمده اند، صدای من در صدا و سیما جایی ندارد. صدای من صدای خس و خاشاک است و همیشه هم برای خس و خاشاک خواهد بود.» وی در گفتگو با بی بی سی گفت که هربار که صدای خود را از این رسانه می شنود احساس شرم می کند و بدنش می لرزد.وی همچنین در تظاهرات اعتراضی انتخابات ۸۸ دیده شد.

جوایز

در سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت جایزه پیکاسو و دیپلم افتخار از طرف سازمان یونسکو در پاریس شد. این جایزه هر پنج سال به هنرمندی که برای شناساندن فرهنگ و هنر کشورش می کوشد اهدا می شود. پیش از وی، این جایزه را نصرت فاتح علی خان خواننده قوالی از پاکستان دریافت کرده بود. استاد در سال ۲۰۰۶ نشان موتزارت را از سازمان یونسکودریافت کردند. استاد شجریان ۲ سال به خاطر آلبوم های فریادو بی تو به سر نمی شود، نامزد جایزه گرمی شد. جایزه گرمی معتبرترین جایزه موسیقی در آمریکا می باشد. او تنها خواننده ایران است که نامزد جایزه گرمی شده است. هرساله ۵ کاست از بخش موسیقی کلاسیک برای نامزدی این جایزه معرفی می گردند.

تجلیل

از محمدرضا شجریان به عنوان استاد آواز ایرانی در مراسم متعددی تجلیل شده است از جمله در جمعه ۲۸ آبان ماه ۱۳۸۹ مراسمی با نام «سومین سال بزرگداشت ادب و هنر پارسی» در دانشگاه استنفوردآمریکا برگزار شد که طی آن جایزه این بزرگداشت توسط بنیان گذار آن بیتا دریاباری که همسر سابق امید کردستانی یکی از مدیران ارشد شرکت گوگل است به محمدرضا شجریان استاد موسیقی ایرانی تعلق گرفت. در این مراسم جایزه «بیتا» به محمدرضا شجریان که طی سالیان متمادی کنسرت های زیادی را در داخل ایران و کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا برگزار کرده است به دلیل تلاش فراوانش برای حفظ و ترویج موسیقی ایران اهدا شد.

در این مراسم محمدرضا شجریان پس از دریافت جایزه پشت تریبون قرار گرفت و ضمن تشکر از دانشگاه استنفورد و بیتا دریاباری به سوالات جمع حاضر در سالن که بیشتر ایرانی بودند پاسخ داد. لازم به گفتن است که این جایزه توسط بخش مطالعات ایرانی دانشگاه استنفورد آمریکا بنیان نهاده شده و در اولین سال برگزاری این مراسم، سیمین بهبهانی نویسنده و غزل سرای معاصر ایرانی این جایزه را دریافت کرده بود.

محتوای کاری

بیشتر آوازها و تصنیف های اجرا شده گزیده ای بوده از سروده های شاعران بزرگ ایران چون سعدی، حافظ، مولوی، باباطاهر، خیام، عطار و برخی تصنیف های قدیمی با مضامین عاشقانه، و اجتماعی. وی همچنین، در برخی کنسرت ها و کارهای جدیدتر خود از «شعر نو» شاعرانی چون فریدون مشیری، نیما یوشیج، سهراب سپهری، شفیعی کدکنی، مهدی اخوان ثالث و هوشنگ ابتهاج استفاده کرده است. از جمله کارهای مشترک او گزیده ای است از رباعیات خیام با صدای شجریان و رباعی خوانی احمد شاملو. همچنین، وی تعدادی از دعاهای قرآنی را در اثر مشهور به ربّنا خوانده است که در هنگام افطارهای ماه رمضان از صدا و سیمای ایران پخش می شد.مچنین بعد از درگذشت پدرش که از اساتید و قاریان مشهور قرآن در مشهد بود دو کاست از تلاوت های قرآن خود را با عنوان «به یاد پدر» منتشر کرد.

خوشنویسی

محمدرضا شجریان علاوه بر استعدادش در آوازخوانی، علاقه زیادی به خوشنویسی ایرانی دارد. او از سال ۱۳۴۴ به فراگیری نستعلیق نزد استادان ابراهیم بوذری، و حسین میرخانی پرداخت. او در حال حاضر دارای درجه ممتاز در خط نستعلیق می باشد.

سازهای ابداعی

نوشتار اصلی: نمایشگاه سازهای ابداعی محمدرضا شجریان ۱۳۹۰

شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی ایرانی است. وی در اردیبهشت ۱۳۹۰ در نمایشگاه در تهران این سازها را رسماً به نمایش عمومی در آورد. سازهای ابداعی او عبارتند از:

• شهرآشوب
• صراحی
• ساغر

• کرشمه
• سبو
• تندر

• باربد
• ارغنون

نمایشگاه ها

نمایشگاه سازهای ابداعی شجریان ۱۳۹۰ نمایشگاهی از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان (خواننده سنتی ایرانی) می باشد که در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۰ در تالار بهارخانه هنرمندان افتتاح گردید

آثار

• ۱۳۹۰ - مرغ خوشخوان
• شهریور ۱۳۸۸ -زبان آتش (هم نوا با خس وخاشاک) تک آهنگی در آواز دشتی با شعری از فریدون مشیری که به گفته خودش، در مصاحبه با رادیو آمریکا، در واکنش به حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ خوانده شده است.
• شهریور ۱۳۸۸ - رندان مست در دستگاه همایون
• فروردین ۱۳۸۸ - آه باران
• ۱۳۸۶ - غوغای عشق بازان (در دستگاه شور و آواز افشاری)
• اجرا ۱۳۸۴ / انتشار ۱۳۸۶ - سرود مهر در آواز بیات ترک و افشاری
• اجرا ۱۳۸۴ / انتشار ۱۳۸۶ - ساز خاموش در آواز دشتی
• اردیبهشت ۱۳۸۴ - جام تهی (که در این سال به صورت رسمی بیرون آمد ولی ضبط آن به دهه پنجاه برمی گردد)
• ۱۳۸۳ - فریاد
• ۱۳۸۱ - بی تو به سر نمی شود
• ۱۳۷۹ - زمستان است
• ۱۳۷۸ - بوی باران
• ۱۳۷۸ - آرام جان
• ۱۳۷۸ - آهنگ وفا
• ۱۳۷۸ - تلاوت قرآن ۱ و ۲
• ۱۳۷۷ - شب، سکوت، کویر
• اجرا ۱۳۵۶ / انتشار ۱۳۷۷ - چهره به چهره
• اجرا ۱۳۵۴ / انتشار ۱۳۷۷ - راست پنجگاه
• ۱۳۷۶ - معمای هستی
• ۱۳۷۶ - شب وصل
• ۱۳۷۶ - رسوای دل
• ۱۳۷۵ - در خیال
• ۱۳۷۵ - پیغام اهل دل
• اجرا ۱۳۶۳ / انتشار ۱۳۷۴ - همایون مثنوی
• ۱۳۷۴ - گنبد مینا

• ۱۳۷۴ - جان عشاق
• اجرا تابستان ۱۳۷۱ / انتشار ۱۳۷۴ - یاد ایام
• اجرا ۱۳۷۳ - قاصدک (اجازهٔ انتشار نیافت)
• ۱۳۷۲ - چشمهٔ نوش
• ۱۳۷۱ - دلشدگان
• ۱۳۷۱ - آسمان عشق
• ۱۳۷۰ - سرو چمان
• ۱۳۷۰ - خلوت گزیده
• ۱۳۷۰ - دل مجنون
• ۱۳۷۰ - پیام نسیم
• اجرا ۱۳۵۹ / انتشار ۱۳۶۷ - ساز قصه گو
• ۱۳۶۷ -دستان
• ۱۳۶۷ - دود عود
• ۱۳۶۵ - نوا، مرکب خوانی
• ۱۳۶۵ - سر عشق
• ۱۳۶۵ - ماهور
• ۱۳۶۴ - آستان جانان
• ۱۳۶۴ - بیداد
• ۱۳۶۳ - پیوند مهر
• ۱۳۵۹ - عشق داند در آواز ابوعطا
• ۱۳۵۸ - پیغام اهل راز (راز دل و انتظار دل)
• ۱۳۵۸ - سپیده در دستگاه ماهور
• ۱۳۵۸ - ربّنا.
• ۱۳۵۷ - گلبانگ ۲ (دولت عشق)
• ۱۳۵۷ - گلبانگ ۱
• ۱۳۵۶ - به یاد عارف در آواز بیات ترک
• ۱۳۵۶ - چهره به چهره در دستگاه نوا
• ۱۳۵۵ - جان جان در دستگاه سه گاه

• • برنامه گلهای رنگارنگ ۴۷۲، ۵۴۱ الف، ۵۴۱ ب، ۵۴۴ ب، ۵۶۲ ب، ۵۶۷، ۵۷۲ ب، ۵۷۴، ۵۷۵، ۵۷۸، ۵۸۰ الف، ۵۸۰ ب
  • برنامه گلهای تازهی ۱۳، ۲۳، ۲۵، ۳۱، ۳۷، ۴۲، ۴۸، ۵۳، ۵۴، ۵۸، ۶۰، ۶۵، ۶۶، ۷۱، ۷۲، ۷۵، ۷۷، ۸۵، ۸۷، ۹۲، ۹۷، ۱۰۰، ۱۰۲، ۱۰۴، ۱۰۶، ۱۰۷، ۱۲۱، ۱۲۳، ۱۲۵، ۱۲۸، ۱۳۳، ۱۳۸، ۱۴۰، ۱۴۲، ۱۴۴، ۱۴۷، ۱۵۱، ۱۵۳ الف، ۱۵۳ ب، ۱۵۴، ۱۵۶، ۱۵۸، ۱۶۰، ۱۶۲، ۱۶۶، ۱۶۹، ۱۷۱، ۱۷۵، ۱۷۶، ۱۷۸، ۱۸۰، ۱۸۴، ۱۸۲ الف، ۱۸۲ ب، ۱۸۵، ۱۸۷، ۱۸۸، ۱۹۰
  • برنامه گلچین هفتهی ۲، ۳، ۶، ۷، ۱۰، ۱۴، ۱۷، ۱۸، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴، ۲۶، ۲۹، ۳۰، ۳۲، ۳۴، ۳۷، ۳۸، ۴۰، ۴۱، ۴۲، ۴۳، ۴۴، ۴۷، ۴۸، ۴۹، ۵۰، ۵۲، ۵۳، ۵۴، ۵۵، ۵۷، ۵۸، ۶۰، ۶۱، ۶۶، ۶۷، ۶۸، ۷۰، ۷۱، ۷۲، ۷۳، ۷۶، ۷۷، ۷۸، ۷۹، ۸۰، ۸۱، ۸۲، ۸۳، ۸۴، ۸۵، ۸۶، ۸۸، ۸۹، ۹۳، ۹۴، ۹۶، ۹۸، ۱۰۰، ۱۰۴، ۱۰۵، ۱۰۷، ۱۰۹، ۱۱۱، ۱۱۴
  • برنامه برگ سبز ۲۱۶، ۲۴۲، ۲۴۵، ۲۴۶، ۲۴۷، ۲۴۸، ۲۴۹، ۲۵۰، ۲۵۱، ۲۵۵، ۲۵۸، ۲۶۱، ۲۷۱، ۲۷۹، ۲۸۳، ۲۸۷، ۲۸۸، ۲۹۲، ۳۰۶، ۳۰۸ الف
  • برنامه یک شاخه گل ۴۰۲، ۴۰۷، ۴۱۰، ۴۱۲، ۴۱۳، ۴۱۷، ۴۱۸، ۴۲۵، ۴۳۹، ۴۴۶، ۴۴۷، ۴۵۰، ۴۵۷
  • برنامه موسیقی ایرانیی ۱، ۲، ۹، ۱۰، ۳۱، ۳۲، ۳۳، ۵۳، ۵۴، ۵۵، ۹۶، ۱۰۴، ۱۰۵، ۱۰۶، ۱۰۷، ۱۰۸، ۱۰۹، ۱۱۰، ۱۱۱، ۱۱۲، ۱۱۳، ۱۱۴، ۱۱۵، ۱۱۶، ۱۱۷
• رباعیات خیام
• قرآن در دستگاه فارسی که پس از فوت پدرشان با نام به یاد پدر ۱ و ۲ به بازار آمد
• دانشکده موسیقی پاریس درسال ۱۳۶۵ که سه آلبوم سرو چمان، دل مجنون و پیام نسیم که در ۳ روز پشت سرهم این پنج البوم را اجرا کرد

شاگردان سرشناس

• حسام الدین سراج
• قاسم رفعتی
• همایون شجریان
• ایرج بسطامی

• محسن کرامتی
• علی جهاندار
• حمیدرضا نوربخش
• علیرضا قربانی

• سینا سرلک
• مظفر شفیعی

همچنین شهرام ناظری، علیرضا افتخاری و علی رستمیان نیز مدتی نزد او بر روی ردیف های آوازی کار کرده اند.

 با ما همراه باشید تا در ادامه تصاویری از محمدرضا شجریان را مشاهده کنید.

عکس محمدرضا شجریان

تصاویر محمدرضا شجریان و همسر دومش

بیوگرافی محمدرضا شجریان

محمدرضا شجریان و دخترانش

تصاویر محمدرضا شجریان

محمدرضا شجریان و پسرش همایون شجریان

آکا ایران

پیرنیا سرش را از روی کاغذها بلند کرد... گفت: این را چه کسی خوانده بود؟ گفتند: از شهرستان آمده... از مشهد.
پیرنیا گفت: برگ سبز 216 باشد... من همین را پخش می کنم... اسمت چیست جوان؟
- محمدرضا
- اهل مشهدی؟
-آری.
- باید منتقلت کنم تهران... باید تهران باشی... حیف است!
جوان گفت: استاد اگر خواستید صدای من را پخش کنید، بگویید سیاوش است، سیاوش بیدکانی.
پیرنیا گفت: میدانی بیدکانی یعنی چه؟
جوان گفت: گوشه ای در دشتی است.
پیرنیا گفت: آفرین... پس بلدی؟! حالا بگو چرا بگویم سیاوش بیدکانی؟
جوان گفت: پدر حساس هستند، مذهبی هستند، شدیدا تعصب دارند. اصلا در خانه نه رادیو داریم نه تلویزیون. ایشان حتی نمی داند که من بلدم آواز بخوانم. بفهمند بد می شود.
پیرنیا گفت: خیالت راحت... نوشت: برگ سبز 216، سیاوش بیدکانی، آذر 1345.

و اما...

محمدرضا شجریان (۱ مهر ۱۳۱۹ در مشهد) خواننده، موسیقی دان و خوشنویس ایرانی است. وب گاه آسیاسوسایتی وی را پرآوازه ترین هنرمند موسیقی اصیل ایرانی و روزنامهٔ ونکوورسان او را یکی از مهم ترین هنرمندان موسیقی جهان توصیف کرده است.محمدرضا شجریان، هم اکنون رییس شورای عالی خانه موسیقی ایران است. او همچنین بنیان گذار گروه شهناز می باشد.

محمدرضا شجریان,بیوگرافی محمدرضا شجریان,تصاویر محمدرضا شجریان,زندگینامه محمدرضا شجریان,بیوگرافی کامل محمدرضا شجریان,عکسهای محمدرضا شجریان,زندگی نامه محمدرضا شجریان,محمدرضا شجریان بیوگرافی,محمدرضا شجریان و همسرش

محمدرضا شجریان

 محمدرضا شجریان، یکم مهر ۱۳۱۹ در مشهد زاده شد. خواندن را از کودکی با همان لحن کودکانه آغاز کرد. از کودکی با توجه به استعداد و صدای خوبش تحت تعلیم پدر که خود قاری قرآن بود مشغول به پرورش صدای خویش شد و در سال ۱۳۳۱، برای نخستین بار، صدای تلاوت قرآن او از رادیو خراسان پخش می شود.

وی در سال ۱۳۳۸ به دانشسرای مقدماتی در مشهد رفت و از همان سال برای نخستین بار با یک معلم موسیقی آشنا شد.

وی پس از دریافت دیپلم دانشسرای عالی، به استخدام آموزش و پرورش در آمد و به تدریس مشغول شد و در این زمان با سنتور آشنا شد. در سال ۱۳۳۷ به رادیو خراسان رفت و در رشته آواز مشغول فعالیت شد. سپس برای اجرای برنامه های گلها به تهران نزد استاد داوود پیرنیا دعوت شد و در بیش از یکصد برنامه گلها و برگ سبز شرکت کرد. شجریان در سال ۱۳۴۰ ازدواج کرد که حاصل آن سه دختر و یک پسر (همایون) بود.او در سال ۱۳۴۶ به تهران رفت و با احمد عبادی آشنا شد و از سال ۱۳۴۶ در کلاس اسماعیل مهرتاش شرکت نمود. همچنین برای آموختن خوشنویسی در انجمن خوشنویسان نزد استاد ابراهیم بوذری رفت. او از سال ۱۳۴۷، خوشنویسی را نزد استاد حسن میرخانی ادامه داد. وی در سال ۱۳۴۹، درجهٔ ممتاز را در خوشنویسی به دست آورد.

شجریان تا سال ۱۳۵۰ با نام مستعار سیاوش بیدکانی با رادیو همکاری می کرد، ولی بعد از آن از نام خود استفاده کرد.در ۱۳۵۰ با فرامرز پایور آشنا شد و یادگیری سنتور و ردیف های آوازی را نزد وی دنبال کرد. در سال ۱۳۵۱ در برنامهٔ گلها با استاد نورعلی خان برومند آشنا شد و به آموختن شیوهٔ آوازی طاهرزاده نزد او پرداخت. از سال ۱۳۵۲ نزد عبدالله دوامی کلیه ردیف های موسیقی و شیوه هایتصنیف خوانی را فرا گرفت. در همین سال به همراه گروهی از هنرمندان چون محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگ فر، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون و داوود گنجه ای، مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را به سرپرستی استاد داریوش صفوت بنا نهاد.

وی شیوه های آوازی اقبال السلطان، تاج اصفهانی، میرزا ظلی، ادیب خوانساری، حسین قوامی و بنان را روی صفحات و نوارها به دقت دنبال کرد. از سال ۱۳۵۴، تدریس هنرجویان را در رشته آواز در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز کرد و در سال ۱۳۵۸ با تعطیلی این رشته کار تدریس خود را پایان داد. در سال ۱۳۵۷ به همراه هوشنگ ابتهاج و برخی هنرمندان دیگر از رادیو کناره گیری کرد.شجریان در اسفندماه سال ۱۳۵۶ شرکت دل آواز را بنیان گذاری کرد. همچنین در سال ۱۳۵۶ در مسابقه تلاوت قرآن کشوری رتبهٔ نخست را به دست آورد

در ۱۳۵۷ چندین سرود میهنی اجرا کرد و همکاری خود را با سازمان های دولتی ادامه نداد و در خانه به تحقیق و تدوین ردیف های آوازی پرداخته و به آموزش شاگردان قدیمی اش همت گماشت. در فاصله سال های دههٔ شصت، شجریان همکاری گسترده ای را با پرویز مشکاتیان آغاز کرد که حاصل آن آلبوم هایی چون بیداد همایون، آستان جانان، سرّ عشق (ماهور)، نوا، دستان، گنبد مینا و جان عشاق بود. در این سال ها به همراه گروه عارف کنسرت هایی را در خارج از ایران اجرا کرد.

پس از سال ۱۳۶۸ به همراه داریوش پیرنیاکان و جمشید عندلیبی به اجرای کنسرت در آمریکا و اروپا پرداخت. این گروه در سال بعد، کنسرت هایی را برای جمع آوری کمک مردم دنیا به زلزله زدگان رودبار انجام داد. آلبوم های دل مجنون، سرو چمان، یاد ایام و آسمان عشق با همکاری گروه آوا و نیز دلشدگان با آهنگسازی حسین علیزاده در این سال ها منتشر شدند. در سال ۱۳۷۴، شجریان کنسرت هایی در شهرهایاصفهان، شیراز، ساری، کرمان و سنندج برگزار کرد و در همین سال، آلبوم چشمه نوش را با محمدرضا لطفی و مدتی بعد، در خیال را با همکاری مجید درخشانی منتشر کرد. وی در سال ۱۳۷۷، آلبوم شب، سکوت، کویر را با آهنگسازی کیهان کلهر منتشر کرد.

شجریان در سال ۱۳۷۸ جایزه پیکاسو را از طرف سازمان یونسکو دریافت کرد. از سال ۱۳۷۹ با حسین علیزاده، کیهان کلهر و پسرش همایون به اجرای کنسرت پرداخت که حاصل آن، آلبوم های زمستان است،بی تو به سر نمی شود، فریاد، ساز خاموش و سرود مهر بود. در سال ۱۳۸۲، به همراه همین گروه برای کمک به زلزله زدگان بم کنسرتی در تهران با نام هم نوا با بم اجرا کرد.

از سال ۱۳۸۶، شجریان به همکاری با گروه آوا پرداخت و کنسرت هایی در تهران، اصفهان، اروپا، آمریکا و کانادا اجرا کرد. در همین سال و در مراسم درگذشت مادرش، پس از ۳۰ سال، دعای ربنا را دوباره خواند.شجریان اکنون به همراه پسرش همایون شجریان به ترویج و اشاعه موسیقی اصیل و سنتی ایرانی می پردازد. پس از برگزاری کنسرت شجریان در ونکوور کانادا، گلوب اند میل، شجریان را افسانهٔ موسیقی شرق معرفی کرد.

زندگی شخصی

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۴۰، در سن ۲۱ سالگی و زمانی که معلم بود با خانم فرخنده گل افشان که وی نیز معلم دبستان بود آشنا شد و آنها در شهر قوچان پای سفره عقد نشستند. یک سال بعد یعنی در ۲۹ مرداد ۱۳۴۱ آنها جشن عروسی خود را در مشهد گرفتند و زندگی مشترک را آغاز کردند که حاصل آن سه دختر بود: راحله، افسانه (همسر سابق پرویز مشکاتیان) و مژگان (همسر محمدعلی رفیعی که نام او در اکثر کاست های شجریان به چشم می خورد. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد گرافیک می باشد و به همراه همسرش که مهندس است به کارهای طراحی کامپیوتری کاست های پدر می پردازد)، و یک پسر (همایون). شجریان در سال ۱۳۷۱ از این بانو جدا شد و یک سال بعد با خانم کتایون خوانساری ازدواج کرد. نتیجه این ازدواج، رایان پسر دوم محمدرضا شجریان است که در ونکوور به دنیا آمد.

کنسرت ها

شجریان کنسرت های زیادی برگزار کرده است، که کنسرت راست پنجگاه به همراه محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ فر از مهم ترین آنها به شمار می رود. از کارهای دیگرش، همکاری با گروه عارف و شیدا و همچنین چاووش بود که آثاری به یادماندنی موسیقی ایران را شامل می شوند. کنسرت هم نوا با بم نیز از جمله کنسرت های به یاد ماندنی استاد شجریان می باشد که در آن کنسرت، سبک جدیدی از آواز مرغ سحر را با هم خوانی فرزندش اجرا نمود. پس از آن با اجرای کنسرت های بسیار به همراه استادان دیگر به شناساندن موسیقی ایران در جهان کارهای بسیاری انجام داد که هنوز هم ادامه دارد. به همراه پرویز مشکاتیان، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، محمد موسوی، داریوش پیرنیاکان، حسن کسایی و دیگر استادان، کارهای بسیاری ضبط کرده است. وی در بهار ۱۳۸۶ به همراه مجید درخشانی، سعید فرج پوری،محمد فیروزی و فرزندش همایون شجریان، کنسرت هایی در چند کشور اروپایی انجام داد. این کنسرت، در تابستان و پاییز ۱۳۸۶ در تهران و اصفهان نیز اجرا شد. همچنین او در سال ۲۰۱۰ تور کنسرت های خود را به همراه گروه شهناز در چندین کشور مانند استرالیا، انگلستان، ترکیه، امریکا برگزار کرد. در سال ۲۰۱۱ او به همراه گروه شهناز در تعدادی از کشورهای اروپایی کنسرت اجرا کرد.

• ۱۳۸۹ – تور بزرگ کنسرت به امریکا، استرالیا، ترکیه، انگلیس و…
• مهر ۱۳۸۷ - کنسرت تهران در تالار بزرگ کشور
• خرداد و تیر ۱۳۸۷ - کنسرت تهران، برای کمک به ساخت آرامگاه شمس تبریزی در خوی
• کنسرت آمریکا و کانادا، خرداد ۱۳۸۷
• ۱۳۸۶ - کنسرت اصفهان
• ۱۳۸۶ - کنسرت تهران
• ۱۳۸۵ - کنسرت فرانسه
• ۱۳۸۴ - کنسرت لندن، (کوئین الیزابت هال)
• آذر ۱۳۸۴ - تهران، (تالار بزرگ کشور)

• دی ۱۳۸۲ - همنوا با بم، تهران (تالار وزارت کشور) برای کمک به زلزله زدگان بم
• ۱۳۸۱ - مرکب خوانی، اروپا و کانادا
• ۱۳۸۱ - راست پنجگاه، اروپا و کانادا
• ۱۳۷۹ - نوا، اروپا، آمریکا و کانادا
• ۱۳۷۹ - داد و بیداد، اروپا، آمریکا و کانادا
• زمستان است ۱۳۷۹ - اروپا، آمریکا و کانادا
• تابستان ۱۳۷۸ - کنسرت ارکستر موسیقی ملی ایران، چهل ستون اصفهان،
• ۱۳۶۷ کنسرت شور (تالار وحدت)

استادان آواز

اسماعیل مهرتاش، عبدالله دوامی، نورعلی برومند از جمله استادانی بودند که محمدرضا شجریان ردیفها، گوشه ها، و دوره های آوازی موسیقی ایرانی را نزد آنها تمرین کرد.

وی همچنین نوازندگی سنتور را نزد جلال اخباری و استاد فرامرز پایور آموخت.

همکاری با رادیو و تلویزیون

برای اولین بار در سن ۱۲ سالگی به تلاوت قرآن در رادیو محلی پرداخت و در سال ۱۳۳۷، ۱۸ ساله بود که مشغول به همکاری با رادیو خراسان شد. سال ۱۳۴۶ به تهران آمد و در اواخر دهه ۴۰ و تا سال ۵۶ با «رادیو ایران» همکاری کرد. به دلیل مخالفت خانواده با نام مستعار «سیاوش بیدگانی» در برنامه «برگ سبز» و «گلهای تازه» اجراهای بسیاری توسط کنسرت رادیو به همراه محمدرضا لطفی، جلیل شهناز،حسن ناهید، ناصر فرهنگ فر و دیگر نوازندگان آن دوره اجرا کرد. در سال های آخر حکومت محمدرضا شاه پهلوی، شاه ایران، همکاری خود را به گفته خود به دلیل «پخش آهنگ های مبتذل» با رادیو و تلویزیون قطع کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران و متعاقب آن انقلاب فرهنگی سال ۱۳۵۹ و قطع برنامه های موسیقی، همکاری او نیز با رادیو قطع شد.

در سال های اخیر و پس از اصلاحات، رادیو فرهنگ، در برنامه نیستان برخی از کارهای قدیمی و جدید او را پخش می کند، همچنین شبکه چهار جمهوری اسلامی در برنامه ای تحت عنوان آوای ایرانی، با استفاده از «گنجینه گلهای تازه رادیو ایران» آواز شجریان را همراه با تصاویری از خوشنویسی، نگارگری و دیگر هنرهای ایرانی پخش می کند.

انتخابات ریاست جمهوری دهم و قطع همکاری با صدا و سیما

پس از دهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری ایران، محمدرضا شجریان در نامه ای به عزت الله ضرغامی از وی خواست تا از پخش آثار او در صدا و سیما خودداری کند. وی گفت: «سرودهایی که خوانده به ویژه سرود ایران، ای سرای امید متعلق به سال های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ بوده و هیچ ارتباطی با شرایط کنونی ندارد». وی اعلام کرد سازمان صدا و سیما هیچ نقشی در تهیه این آثار نداشته و به حکم قانون و شرع از این سازمان خواسته صدا و آثار او را در هیچ یک از واحدهای رادیو و تلویزیون پخش نکند. صداوسیما در آستانه انتخابات و پس از آن به نحو گسترده ای از آثار شجریان (به ویژه سرود ایران، ای سرای امید) و سایر ترانه های با مضمون ملی استفاده می کرد. وی در گفت وگو با بی بی سی گفت: «در شرایطی که مردم در بهت و حیرت هستند و به گفته آقای احمدی نژاد، خس و خاشاک به حرکت در آمده اند، صدای من در صدا و سیما جایی ندارد. صدای من صدای خس و خاشاک است و همیشه هم برای خس و خاشاک خواهد بود.» وی در گفتگو با بی بی سی گفت که هربار که صدای خود را از این رسانه می شنود احساس شرم می کند و بدنش می لرزد.وی همچنین در تظاهرات اعتراضی انتخابات ۸۸ دیده شد.

جوایز

در سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت جایزه پیکاسو و دیپلم افتخار از طرف سازمان یونسکو در پاریس شد. این جایزه هر پنج سال به هنرمندی که برای شناساندن فرهنگ و هنر کشورش می کوشد اهدا می شود. پیش از وی، این جایزه را نصرت فاتح علی خان خواننده قوالی از پاکستان دریافت کرده بود. استاد در سال ۲۰۰۶ نشان موتزارت را از سازمان یونسکودریافت کردند. استاد شجریان ۲ سال به خاطر آلبوم های فریادو بی تو به سر نمی شود، نامزد جایزه گرمی شد. جایزه گرمی معتبرترین جایزه موسیقی در آمریکا می باشد. او تنها خواننده ایران است که نامزد جایزه گرمی شده است. هرساله ۵ کاست از بخش موسیقی کلاسیک برای نامزدی این جایزه معرفی می گردند.

تجلیل

از محمدرضا شجریان به عنوان استاد آواز ایرانی در مراسم متعددی تجلیل شده است از جمله در جمعه ۲۸ آبان ماه ۱۳۸۹ مراسمی با نام «سومین سال بزرگداشت ادب و هنر پارسی» در دانشگاه استنفوردآمریکا برگزار شد که طی آن جایزه این بزرگداشت توسط بنیان گذار آن بیتا دریاباری که همسر سابق امید کردستانی یکی از مدیران ارشد شرکت گوگل است به محمدرضا شجریان استاد موسیقی ایرانی تعلق گرفت. در این مراسم جایزه «بیتا» به محمدرضا شجریان که طی سالیان متمادی کنسرت های زیادی را در داخل ایران و کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا برگزار کرده است به دلیل تلاش فراوانش برای حفظ و ترویج موسیقی ایران اهدا شد.

در این مراسم محمدرضا شجریان پس از دریافت جایزه پشت تریبون قرار گرفت و ضمن تشکر از دانشگاه استنفورد و بیتا دریاباری به سوالات جمع حاضر در سالن که بیشتر ایرانی بودند پاسخ داد. لازم به گفتن است که این جایزه توسط بخش مطالعات ایرانی دانشگاه استنفورد آمریکا بنیان نهاده شده و در اولین سال برگزاری این مراسم، سیمین بهبهانی نویسنده و غزل سرای معاصر ایرانی این جایزه را دریافت کرده بود.

محتوای کاری

بیشتر آوازها و تصنیف های اجرا شده گزیده ای بوده از سروده های شاعران بزرگ ایران چون سعدی، حافظ، مولوی، باباطاهر، خیام، عطار و برخی تصنیف های قدیمی با مضامین عاشقانه، و اجتماعی. وی همچنین، در برخی کنسرت ها و کارهای جدیدتر خود از «شعر نو» شاعرانی چون فریدون مشیری، نیما یوشیج، سهراب سپهری، شفیعی کدکنی، مهدی اخوان ثالث و هوشنگ ابتهاج استفاده کرده است. از جمله کارهای مشترک او گزیده ای است از رباعیات خیام با صدای شجریان و رباعی خوانی احمد شاملو. همچنین، وی تعدادی از دعاهای قرآنی را در اثر مشهور به ربّنا خوانده است که در هنگام افطارهای ماه رمضان از صدا و سیمای ایران پخش می شد.مچنین بعد از درگذشت پدرش که از اساتید و قاریان مشهور قرآن در مشهد بود دو کاست از تلاوت های قرآن خود را با عنوان «به یاد پدر» منتشر کرد.

خوشنویسی

محمدرضا شجریان علاوه بر استعدادش در آوازخوانی، علاقه زیادی به خوشنویسی ایرانی دارد. او از سال ۱۳۴۴ به فراگیری نستعلیق نزد استادان ابراهیم بوذری، و حسین میرخانی پرداخت. او در حال حاضر دارای درجه ممتاز در خط نستعلیق می باشد.

سازهای ابداعی

نوشتار اصلی: نمایشگاه سازهای ابداعی محمدرضا شجریان ۱۳۹۰

شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی ایرانی است. وی در اردیبهشت ۱۳۹۰ در نمایشگاه در تهران این سازها را رسماً به نمایش عمومی در آورد. سازهای ابداعی او عبارتند از:

• شهرآشوب
• صراحی
• ساغر

• کرشمه
• سبو
• تندر

• باربد
• ارغنون

نمایشگاه ها

نمایشگاه سازهای ابداعی شجریان ۱۳۹۰ نمایشگاهی از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان (خواننده سنتی ایرانی) می باشد که در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۰ در تالار بهارخانه هنرمندان افتتاح گردید

آثار

• ۱۳۹۰ - مرغ خوشخوان
• شهریور ۱۳۸۸ -زبان آتش (هم نوا با خس وخاشاک) تک آهنگی در آواز دشتی با شعری از فریدون مشیری که به گفته خودش، در مصاحبه با رادیو آمریکا، در واکنش به حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ خوانده شده است.
• شهریور ۱۳۸۸ - رندان مست در دستگاه همایون
• فروردین ۱۳۸۸ - آه باران
• ۱۳۸۶ - غوغای عشق بازان (در دستگاه شور و آواز افشاری)
• اجرا ۱۳۸۴ / انتشار ۱۳۸۶ - سرود مهر در آواز بیات ترک و افشاری
• اجرا ۱۳۸۴ / انتشار ۱۳۸۶ - ساز خاموش در آواز دشتی
• اردیبهشت ۱۳۸۴ - جام تهی (که در این سال به صورت رسمی بیرون آمد ولی ضبط آن به دهه پنجاه برمی گردد)
• ۱۳۸۳ - فریاد
• ۱۳۸۱ - بی تو به سر نمی شود
• ۱۳۷۹ - زمستان است
• ۱۳۷۸ - بوی باران
• ۱۳۷۸ - آرام جان
• ۱۳۷۸ - آهنگ وفا
• ۱۳۷۸ - تلاوت قرآن ۱ و ۲
• ۱۳۷۷ - شب، سکوت، کویر
• اجرا ۱۳۵۶ / انتشار ۱۳۷۷ - چهره به چهره
• اجرا ۱۳۵۴ / انتشار ۱۳۷۷ - راست پنجگاه
• ۱۳۷۶ - معمای هستی
• ۱۳۷۶ - شب وصل
• ۱۳۷۶ - رسوای دل
• ۱۳۷۵ - در خیال
• ۱۳۷۵ - پیغام اهل دل
• اجرا ۱۳۶۳ / انتشار ۱۳۷۴ - همایون مثنوی
• ۱۳۷۴ - گنبد مینا

• ۱۳۷۴ - جان عشاق
• اجرا تابستان ۱۳۷۱ / انتشار ۱۳۷۴ - یاد ایام
• اجرا ۱۳۷۳ - قاصدک (اجازهٔ انتشار نیافت)
• ۱۳۷۲ - چشمهٔ نوش
• ۱۳۷۱ - دلشدگان
• ۱۳۷۱ - آسمان عشق
• ۱۳۷۰ - سرو چمان
• ۱۳۷۰ - خلوت گزیده
• ۱۳۷۰ - دل مجنون
• ۱۳۷۰ - پیام نسیم
• اجرا ۱۳۵۹ / انتشار ۱۳۶۷ - ساز قصه گو
• ۱۳۶۷ -دستان
• ۱۳۶۷ - دود عود
• ۱۳۶۵ - نوا، مرکب خوانی
• ۱۳۶۵ - سر عشق
• ۱۳۶۵ - ماهور
• ۱۳۶۴ - آستان جانان
• ۱۳۶۴ - بیداد
• ۱۳۶۳ - پیوند مهر
• ۱۳۵۹ - عشق داند در آواز ابوعطا
• ۱۳۵۸ - پیغام اهل راز (راز دل و انتظار دل)
• ۱۳۵۸ - سپیده در دستگاه ماهور
• ۱۳۵۸ - ربّنا.
• ۱۳۵۷ - گلبانگ ۲ (دولت عشق)
• ۱۳۵۷ - گلبانگ ۱
• ۱۳۵۶ - به یاد عارف در آواز بیات ترک
• ۱۳۵۶ - چهره به چهره در دستگاه نوا
• ۱۳۵۵ - جان جان در دستگاه سه گاه

• • برنامه گلهای رنگارنگ ۴۷۲، ۵۴۱ الف، ۵۴۱ ب، ۵۴۴ ب، ۵۶۲ ب، ۵۶۷، ۵۷۲ ب، ۵۷۴، ۵۷۵، ۵۷۸، ۵۸۰ الف، ۵۸۰ ب
  • برنامه گلهای تازهی ۱۳، ۲۳، ۲۵، ۳۱، ۳۷، ۴۲، ۴۸، ۵۳، ۵۴، ۵۸، ۶۰، ۶۵، ۶۶، ۷۱، ۷۲، ۷۵، ۷۷، ۸۵، ۸۷، ۹۲، ۹۷، ۱۰۰، ۱۰۲، ۱۰۴، ۱۰۶، ۱۰۷، ۱۲۱، ۱۲۳، ۱۲۵، ۱۲۸، ۱۳۳، ۱۳۸، ۱۴۰، ۱۴۲، ۱۴۴، ۱۴۷، ۱۵۱، ۱۵۳ الف، ۱۵۳ ب، ۱۵۴، ۱۵۶، ۱۵۸، ۱۶۰، ۱۶۲، ۱۶۶، ۱۶۹، ۱۷۱، ۱۷۵، ۱۷۶، ۱۷۸، ۱۸۰، ۱۸۴، ۱۸۲ الف، ۱۸۲ ب، ۱۸۵، ۱۸۷، ۱۸۸، ۱۹۰
  • برنامه گلچین هفتهی ۲، ۳، ۶، ۷، ۱۰، ۱۴، ۱۷، ۱۸، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴، ۲۶، ۲۹، ۳۰، ۳۲، ۳۴، ۳۷، ۳۸، ۴۰، ۴۱، ۴۲، ۴۳، ۴۴، ۴۷، ۴۸، ۴۹، ۵۰، ۵۲، ۵۳، ۵۴، ۵۵، ۵۷، ۵۸، ۶۰، ۶۱، ۶۶، ۶۷، ۶۸، ۷۰، ۷۱، ۷۲، ۷۳، ۷۶، ۷۷، ۷۸، ۷۹، ۸۰، ۸۱، ۸۲، ۸۳، ۸۴، ۸۵، ۸۶، ۸۸، ۸۹، ۹۳، ۹۴، ۹۶، ۹۸، ۱۰۰، ۱۰۴، ۱۰۵، ۱۰۷، ۱۰۹، ۱۱۱، ۱۱۴
  • برنامه برگ سبز ۲۱۶، ۲۴۲، ۲۴۵، ۲۴۶، ۲۴۷، ۲۴۸، ۲۴۹، ۲۵۰، ۲۵۱، ۲۵۵، ۲۵۸، ۲۶۱، ۲۷۱، ۲۷۹، ۲۸۳، ۲۸۷، ۲۸۸، ۲۹۲، ۳۰۶، ۳۰۸ الف
  • برنامه یک شاخه گل ۴۰۲، ۴۰۷، ۴۱۰، ۴۱۲، ۴۱۳، ۴۱۷، ۴۱۸، ۴۲۵، ۴۳۹، ۴۴۶، ۴۴۷، ۴۵۰، ۴۵۷
  • برنامه موسیقی ایرانیی ۱، ۲، ۹، ۱۰، ۳۱، ۳۲، ۳۳، ۵۳، ۵۴، ۵۵، ۹۶، ۱۰۴، ۱۰۵، ۱۰۶، ۱۰۷، ۱۰۸، ۱۰۹، ۱۱۰، ۱۱۱، ۱۱۲، ۱۱۳، ۱۱۴، ۱۱۵، ۱۱۶، ۱۱۷
• رباعیات خیام
• قرآن در دستگاه فارسی که پس از فوت پدرشان با نام به یاد پدر ۱ و ۲ به بازار آمد
• دانشکده موسیقی پاریس درسال ۱۳۶۵ که سه آلبوم سرو چمان، دل مجنون و پیام نسیم که در ۳ روز پشت سرهم این پنج البوم را اجرا کرد

شاگردان سرشناس

• حسام الدین سراج
• قاسم رفعتی
• همایون شجریان
• ایرج بسطامی

• محسن کرامتی
• علی جهاندار
• حمیدرضا نوربخش
• علیرضا قربانی

• سینا سرلک
• مظفر شفیعی

همچنین شهرام ناظری، علیرضا افتخاری و علی رستمیان نیز مدتی نزد او بر روی ردیف های آوازی کار کرده اند.

 با ما همراه باشید تا در ادامه تصاویری از محمدرضا شجریان را مشاهده کنید.

عکس محمدرضا شجریان

تصاویر محمدرضا شجریان و همسر دومش

بیوگرافی محمدرضا شجریان

محمدرضا شجریان و دخترانش

تصاویر محمدرضا شجریان

محمدرضا شجریان و پسرش همایون شجریان

آکا ایران

http://tabnakbato.ir/fa/news/12172/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87