به توپ بستن مجلس؛ کشمکش صد ساله که ادامه دارد

	ساختمان به توپ بسته شده مجلس - عکس از موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران

امید پارسانژاد

یک صد سال از زمانی می گذرد که قوای قزاق به دستور محمدعلی شاه قاجار ساختمان مجلس شورای ملی را به توپ بستند و به عمر نخستین دوره پارلمان در ایران پایان دادند. پس از آن دوره ای آغاز شد که به "استبداد صغیر" مشهور است. محمدعلی شاه در دوران ولیعهدی و در آخرین روزهای عمر پدرش - مظفرالدین شاه - با سران نهضت مشروطه همراهی کرد. هنگامی که او از تبریز به تهران آمد، نمایندگانی از سوی مجلس به پیشوازش رفتند و آزادی خواهان از او با شکوه تمام استقبال کردند، اما چه شد که یک سال و نیم بعد اوضاع چنان شد که گلوله توپ میانشان سخن گفت؟

به نظر می رسد که همراهی اولیه محمدعلی شاه با نهضت مشروطه بیشتر ناشی از نیاز بود. او رسما ولیعهد بود اما سابقه نشان می داد که در صورت مرگ شاه، به کرسی نشستن ولیعهد قاجاریه امری بدیهی و بی دردسر نیست. داشتن همراهی علمای تهران برای این کار ضروری بود. علمای پرنفوذی چون سید عبدالله بهبهانی و سید محمد طباطبایی در آن هنگام سران نهضت مشروطه خواهی بودند. پس ولیعهد اگر تخت سلطنت را می خواست ناچار بود دل آقایان را به دست آورد. او از تبریز با فرستادن تلگراف و جلب همراهی روحانیان محلی به نهضت مشروطه مدد رساند. هنگامی هم که به تهران آمد، در گرفتن امضای مظفرالدین شاه محتضر بر پای نخستین قانون اساسی ایران نقش داشت. اما پس از آنکه مقصودش حاصل شد، بی اعتنایی به مجلس را آغاز کرد.

آغاز کشمش

مظفرالدین شاه در واقع چند روز پس از امضای قانون اساسی مشروطه درگذشت. محمدعلی شاه جوان با دعوت نکردن از نمایندگان مجلس به مراسم تاجگذاری اش نشان داد که بنا ندارد این مجلس را در جایگاهی که مشروطه خواهان آرزو می کردند به حساب آورد. قانون اساسی که مظفرالدین شاه بر آن امضا گذاشت در واقع تنها شامل مطالب بسیار کلی بود، بنابراین مجلس نوپا به تدوین متممی بر قانون اساسی مشغول شد که در واقع موارد اصلی را شامل می شد. کشمکش میان شاه و مجلس از همین جا آغاز شد.

از سوی دیگر از ابتدای تشکیل مجلس سه گروه در آن فعال بودند. اکثریت مجلس میانه روهایی بودند که از حمایت دو رهبر روحانی جنبش مشروطه - طباطبایی و بهبهانی - بهره می برند. اما در کنار آنها در یک سو گروهی از روشنفکران آزادی خواه و از سوی دیگر گروهی از هواداران استبداد سلطنتی حضور داشتند. کشمکش اصلی بر سر نقشی بود که این نهاد نوپا می بایست در کشور ایفا کند. این که گرداننده اصلی امور باشد، در گردش امور نقشی قابل توجه به عهده بگیرد، یا به کلی در حاشیه بماند. این کشمکشی است که هنوز پس از گذشت صد سال، کم و بیش ادامه دارد و هر از چندگاه بالا می گیرد. موضوع مورد اختلاف دیگری که در مجلس نخست وجود داشت و هنوز زنده است، میزان و شیوه نفوذ و دخالت شریعت اسلام بر قوانین و اداره کشور بود.

	اتابک اعظم در کنار مظفرالدین شاه - عکس از موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران

آقایان طباطبایی، بهبهانی و شیخ فضل الله نوری کار نظارت بر تدوین متمم قانون اساسی را به عهده داشتند. شیخ فضل الله در این میان بر نفوذ هر چه بیشتر شریعت پای می فشرد و نظرش را با به کار گرفتن واژه "مشروعه" که هم وزن "مشروطه" بود صورت بندی می کرد. از سوی دیگر آزادی خواهان متجدد خواستار محدود کردن هر چه بیشتر سنت گرایان بودند. نظمی کهنه بر افتاده بود و نیروهای اجتماعی و سیاسی فعال شده بودند تا در توازن جدیدی که شکل می گرفت جایگاهی هر چه بهتر به دست آورند.

محمدعلی شاه در این میان میرزا علی اصغرخان امین السلطان، ملقب به اتابک اعظم را که در اروپا به سر می برد فرا خواند تا صدارت را به او بسپارد و به این ترتیب دست خود را در این کشاکش قوی تر کند. امین السلطان سیاستمداری نزدیک به سیاست روسیه بود که در دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه سابقه صدارت داشت. مردی دنیا دیده و مردمدار که رابطه اش با بسیاری از رجال سیاسی، بازاریان، درباریان و علما گرم بود. نیروهای آزادی خواه وارد شدن اتابک را به معرکه، خطری برای خود ارزیابی کردند و بنای مخالفت گذاشتند. سید حسن تقی زاده، از جمله فعال ترین این نیروها در مجلس، ظاهرا یک بار حتی تلاش کرد قانونی به تصویب برساند که به وسیله آن می شد جلوی ورود اتابک را به کشور گرفت. مجاهدان قفقازی که با آزادی خواهان تندرو در ایران همفکر و همراه بودند، کوشیدند اتابک را که به سوی ایران در حرکت بود در باکو ترور کنند، اما اشتباها شخصی دیگر را از پا در آوردند. هنگامی هم که اتابک با یک کشتی روسی به بندر انزلی رسید، مشروطه خواهان مسلح جلوی پیاده شدنش را گرفتند. تنها پس از درخواست شخص شاه از علمای سه گانه تهران و وساطت آنها بود که اتابک اجازه یافت از کشتی پیاده شود و به سوی تهران حرکت کند.

میرزا علی اصغرخان هنگامی کار خود را به عنوان صدراعظم آغاز کرد که متمم قانون اساسی در مجلس در دست تدوین بود. این متمم که از قانون اساسی بلژیک الهام گرفته شده بود قدرت را در مجلس متمرکز می کرد. شاه ناچار به ادای سوگند در برابر نمایندگان مجلس می شد، بودجه دربار به تصویب مجلس موکول بود و خویشاوندان درجه اول شاه از حضور در کابینه محروم می شدند. معلوم بود که شاه به این محدودیت ها تن نمی دهد. اتابک برای افزایش نقش دولت به چانه زنی با مجلسیان مشغول شد. او با سید عبدالله بهبهانی دوستی قدیمی داشت و ظاهرا گفتگوهایش با میانه روهای مجلس که اکثریت بودند داشت به نتیجه می رسید که تندروها کمر به قتلش بستند. غروب روزی در اواخر تابستان که اتابک به اتفاق بهبهانی از یکی از جلسات مشورتی مجلس در بهارستان خارج می شد، شخصی به اسم عباس آقا تبریزی به تحریک انقلابیون قفقاز او را از پا در آورد. قتل اتابک یکی از روزنه های امید برای دستیابی به تفاهم را بست و از آن پس حوادث شتابی افزون تر گرفت.

زبان انفجار

	مشروطه خواهان زندانی در باغشاه - عکس از موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران

شاه متممی را که مجلس تهیه کرده بود نپذیرفت و برای افزایش قدرت خود پیشنهادهایی مطرح کرد. اما واکنش مشروطه خواهان شدید و موثر بود. آنها در شهرهای مختلف شروع به اعتراض کردند، بازارها و ادارات را بستند و در تهران نیرویی مسلح برای حفاظت از مجلس تشکیل دادند. شاه عقب نشست و گروهی از شاهزادگان را برای دلجویی و ادای سوگند وفاداری به مجلس فرستاد. او همچنین ناصر الملک را که روشنفکری لیبرال و تحصیل کرده دانشگاه آکسفورد بود به ریاست وزرا برگزید.

چندی بعد مجلس بودجه دربار را کاهش داد و از امتیازات شاهزادگان کاست. از سوی دیگر نشریات نزدیک به مشروطه خواهان تندرو حملات خود را به گروهی از روحانیان افزایش دادند. نتیجه، نزدیک شدن موضع شیخ فضل الله نوری و شاه بود. عده ای از کارکنان کاخ سلطنتی که درآمد خود را به دلیل کاهش بودجه دربار از دست داده بودند، روزی در اواخر پاییز ۱۲۸۶ هجری شمسی به همراه عده ای از مردم فقیر و هواداران شیخ فضل الله نوری در میدان توپخانه جمع شدند. نوری که فراخوان این گردهمایی را داده بود برای آنها سخنرانی کرد و هشدار داد که مجلس به بیراهه می رود. جمعیت خشمگین به سوی مجلس حرکت کرد اما با جمعی بزرگتر از هواداران مشروطه و محافظان مسلح مجلس روبرو شد و باز ماند. شاه بار دیگر عقب نشست و هوادارانش را به ترک صحنه فرا خواند. او این بار شخصا سوگند خورد که به مشروطه وفادار بماند، هرچند خشم خود را با برکناری و تبعید ناصرالملک رئیس الوزرا، که به تصمیم مجلس در کاهش بودجه دربار تن داده بود، نشان داد.

این حوادث تندروهای طرف مقابل شاه را بیشتر تحریک کرد. روزنامه ها علیه شاه بدگویی هایی کردند که مطلقا سابقه نداشت. یکی از آنها حتی به تلویحی نزدیک به تصریح، از ضرورت از میان برداشتن شاه نوشت. و روزی در اواخر سال ۱۲۸۶ انفجار بمبی بر سر راه کالسکه شاه، آخرین امیدها به مصالحه را از میان برداشت. شاه از سوء قصد جان سالم به در برد. سید حسن تقی زاده که خود در آن هنگام از جمله نمایندگان تندروی مجلس بود، در خاطراتش گفته است: "بعد از قضیه توپخانه (که به خیر مجلس تمام شد) یواش یواش میانه محمدعلی شاه با مجلس گرم می شد؛ ولی از لحاظ بمب، دلش چرکین شد و تصمیم قطعی گرفت که مجلس را از میان ببرد."

چنین بود که محمدعلی شاه اواخر بهار سال بعد به باغشاه رفت و به تهیه مقدمات اقدام نظامی علیه مشروطه خواهان مشغول شد. مجاهدان مسلح مشروطه خواه هم خود را برای مقابله آماده کردند. هنگامی که گروهی از نمایندگان مجلس برای مذاکره به باغشاه رفتند، شاه دستور بازداشت آنها را صادر کرد تا نشان دهد زمان گفتگو و مصالحه گذشته است. او فهرستی از نام مدیران جراید، نمایندگان و فعالان سیاسی تهیه کرد و درخواست کرد این افراد یا به او تحویل یا تبعید شوند. اما خواسته او پذیرفته نشد. چند روز بعد که خبر انتقال مقدار زیادی توپ و مهمات به باغشاه در تهران پیچید، بازار تهران تعطیل شد. شاه روز اول تیر در تلگرافی به حکام ولایات اعلام کرد که این مجلس را خلاف مشروطیت می داند و روز بعد فرمان حمله را صادر کرد. قوای قزاق به فرماندهی کلنل لیاخوف پس از یک درگیری طولانی با مجاهدان مشروطه خواه سرانجام پیروز شد و ساختمان مجلس را به توپ بست. نمایندگان به باغ ها و خانه های اطراف گریختند. گروه بزرگی از مشروطه خواهان، از جمله سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی رهبران روحانی جنبش، دستگیر و تبعید شدند. میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل، سلطان العلمای خراسانی و ملک المتکلمین - مدیران نشریات تندرو - به قتل رسیدند. و چنین بود که دوره استبداد صغیر آغاز شد.

این دوره البته زیاد طولانی نبود. مشروطه خواهان از سه گوشه کشور بار دیگر سر بلند کردند و سرانجام محمدعلی شاه را شکست دادند. اما نه آن کشمکش ها خاتمه یافت و نه شیوه ای که دو طرف برگزیدند با گذشت صد سال عوض شده است. هنوز هم در فرهنگ سیاسی فارسی زبانان مصالحه، سازش یا سازشکاری گویی کمتر از یک دشنام سیاسی نیست.

http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2008/06/080623_bd-op-majles.shtml

تکنولوژی های رو به صعود در سال 2008

در سال 2007، چند فن آوری رشدی انفجار مانند داشتند؛ از سایت FaceBook گرفته تا آی-فون و نینتندو Wii.

اما در 12 ماه آینده کدام فن آوری ها خبرساز خواهند شد و بیشترین رشد را خواهند داشت؟

سایت BBC News پیش بینی خود درباره پنج تکنولوژی که در سال 2008 توجه جلب خواهند کرد را به این شرح ارائه کرده است:

1. برنامه های وبی بدون نیاز به اینترنت

2. کامپیوترهای فوق سبک

3. تلویزیون های اینترنتی (IPTV)

4. اینترنت بی سیم فراگیر (WIMAX)

5. تلفن اینترنتی موبایل (Mobile VOIP)

پیش بینی اینکه کدام فن آوری بیشتر مورد اقبال عمومی قرار خواهد گرفت کار ساده ای نیست

1. برنامه های وبی بدون نیاز به اینترنت

	آیا در سال 2008 جهان‌های آن‌لاین‌ و آف‌لاین به هم متصل خواهند شد؟

یکی از نکات منفی برنامه هایی که روی وب اجرا می شوند این است که تنها زمانی می توان از آنها استفاده کرد که به اینترنت متصل باشید.

هرچند اینترنت موبایل رایج تر شده است، هنوز زمان زیادی مانده تا اینترنت همه جا قابل دسترسی باشد.

اما ابزارهایی ایجاد شده اند که مرز جهان های آن لاین و آف لاین را تا اندازه ای شکسته اند و به ویژه در 12 ماه گذشته چندین فن آوری که تاثیر عمده ای بر نحوه استفاده از وب خواهند داشت، رایج تر شده اند.

شرکت گوگل که به ارائه خدمات جستجو در اینترنت شهرت دارد، برنامه Gears را عرضه کرد، ادوبی (Adobe) نرم افزار Air را به بازار فرستاد و مایکروسافت Silverlight را در اختیار متقاضیان قرار داد.

همه این فن آوری ها می توانند مطالب منتشر شده روی وب را بصورت آف لاین هم در اختیار کاربر اینترنت قرار دهند.

برای مثال ادوبی با نرم افزار خود نشان داد که چگونه می توان قسمت عمده ای از کارهای لازم برای حراج یک کالا روی سایت حراج اینترنتی Ebay را بصورت آف لاین و بدون نیاز به اتصال به اینترنت انجام داد و به محض اینکه کاربر امکان اتصال به اینترنت را پیدا کرد، مجموعه حاضر شده روی سایت Ebay منتشر خواهد شد.

Silverlight علاوه بر فراهم کردن امکان ساخت و طراحی برنامه های کامپیوتری، نسخه ای مخصوص نیز برای قرار دادن روی سایت های اینترنتی فراهم می کند که می توان از آن به شکل نرم افزارهای وبی استفاده کرد.

Gears از شرکت گوگل شرایط استفاده از برنامه های وبی را بدون اتصال به اینترنت فراهم می کند، مثلا سازندگان مجموعه برنامه های Zoho که مجموعه ای شبیه به آفیس مایکروسافت را در اختیار قرار می دهد، از Gears استفاده می کنند تا کاربران بتوانند بدون اتصال به اینترنت برنامه های ارائه شده در مجموعه Zoho را بکارگیرند.

2. کامپیوترهای فوق سبک

	Asus EEE بعنوان یک پیشرو در صنعت تولید کامپیوترهای فوق سبک شناخته شده است

در سالهای اخیر چندین دستگاه با هدف پر کردن شکاف میان کامپیوترهای لپ‌تاپ و کامپیوترهای همراه جیبی (PDA) ساخته شده است اما هیچکدام مورد استقبال عموم قرار نگرفتند.

اما سال 2008 می تواند سالی باشد که در آن بالاخره کامپیوترهای فوق سبک (Ultra Mobile PC) جایگاه خود را پیدا کنند.

اولین از این قبیل دستگاه ها در سال 2006 تولید شد اما به دلیل قیمت بالا و باتری ضعیف، هرگز وارد مرحله تولید انبوه نشد.

اما در اواخر سال 2007 یک مجموعه از محصولات جدید راهی فروشگاه ها شدند.

دستگاهی که بیش از دیگران جلب توجه کرد، کامپیوتری بود از شرکت Asus بنام EEE که زیر 200 پوند قیمت، و ابعادی نزدیک به سر رسیدهای گالینگور دارد.

این تولید کننده تایوانی پیش بینی کرده است در سال 2008 پنج میلیون عدد از این دستگاه را خواهد فروخت.

این کامپیوتر از سیستم عامل کدباز لینوکس استفاده می کند و کمتر از یک کیلوگرم وزن دارد.

همچنین برای کاهش وزن، این کامپیوتر بجای هارد دیسک از یک حافظه 4 گیگابایتی استفاده می کند.

میزان پایین حافظه این کامپیوتر شاهدی است بر روند جدیدی که در سال 2008 غالب تر خواهد شد.

قدرت و رواج حافظه های Flash به تدریج بیشتر شده است. برای مثال سامسونگ اخیرا تراشه هایی را به نمایش گذاشت که می توان از آن برای ساخت کارتهای حافظه 128 گیگابایتی استفاده کرد.

در نتیجه به تدریج فن آوری حافظه، به چالشی برای فن آوری هارد دیسک تبدیل خواهد شد.

حتی شایعاتی مطرح شده مبنی بر اینکه شرکت اپل در سال 2008 کامپیوترهای بسیار نازکی را روانه بازار خواهد کرد که از کارت حافظه بجای هارد دیسک استفاده خواهند کرد.

3. تلویزیون های اینترنتی (IPTV)

در گذشته تلاش برای ارائه برنامه های تلویزیونی از طریق اینترنت عمدتا بی نتیجه مانده است که دلیل اصلی آن ناکافی بودن سرعت خطوط اینترنت پرسرعت (Broadband) بوده است.

اما امروزه بعنوان مثال در بریتانیا بر اساس برآورد سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) بیش از نیمی از خانه ها از اتصال پر سرعت استفاده می کنند که بطور میانگین سرعت آنها به 4 مگابیت در ثانیه می رسد.

سرعت هم رو به افزایش است. در سال آینده رواج فن آوری +ADSL2 بیشتر خواهد شد که دستیابی به سرعتهایی تا 24 مگابیت در ثانیه را ممکن می سازد.

در نتیجه علاوه بر شرکتهای ویرجین میدیا و بریتیش تله کام، شرکتهای دیگری نیز شروع به ارائه خدمات تلویزیون های اینترنتی خواهند کرد.

همچنین شرکت O2 که بعنوان یک اپراتور موبایل شناخته می شود، پس از آغاز موفقیت آمیز خدمات تلویزیون اینترنتی در جمهوری چک، قصد دارد در سال 2008 ارائه این خدمات در بریتانیا را آغاز کند.

تولید کنندگان مطالب تلویزیونی هم تلاشهایی در این زمینه را آغاز کرده اند و از جمله قرار است در بریتانیا، BBC با شبکه های تلویزیونی ITV و کانال 4 این کشور، برنامه ای مشترک برای ارائه برنامه های تلویزیونی بر روی اینترنت و بر اساس درخواست کاربران (On-Demand) را آغاز کنند.

شرکتهای فعال در این زمینه رشد سریع ارائه تلویزیون بر روی اینترنت را در سال 2008 پیش بینی می کنند.

 

4. اینترنت بی سیم فراگیر (WIMAX)

WIMAX یک فن آوری بی سیم است که می تواند اینترنت پر سرعت را بصورت بی سیم و در مناطقی گسترده در اختیار کاربران قرار دهد.

در آمریکا رشد این فن آوری با حمایت شرکتهای عمده ای همچون Sprint و اینتل قابل توجه بوده است.

برخی نواحی در کشورهای در حال توسعه، از جمله شهر آبوجا، پایتخت نیجریه هم تلاشهایی برای بکارگیری این فن آوری انجام داده اند.

هرچند این فن آوری در اروپا با اقبال چندانی مواجه نشد اما برخی تحلیلگران بر این باورند که شرایط در سال 2008 تغییر خواهد کرد.

شهر میلتون کینز (در 75 کیلومتری شمال غرب لندن) در بریتانیا مدعی است که اولین سرویس تجاری WIMAX را در این کشور آغاز کرده است.

یک سخنگو هدف از این کار را "تبدیل میلتون کینز به اولین شهر تحت پوشش اینترنت بی سیم" خواند.

کارشناسان معتقدند اگر شرکتهای بزرگ بتوانند مجوز استفاده از باند فرکانسی لازم را بدست آورند، استفاده از این فن آوری بسیار رایج تر خواهد شد.

5. تلفن اینترنتی موبایل (Mobile VOIP)

	Skype شناخته شده ترین ارائه کننده خدمات سنتی تلفن اینترنتی است

تلفن اینترنتی یا VOIP یک فن آوری است که به کاربران امکان می دهد با استفاده از اینترنت با قیمتی ارزان تماس تلفنی برقرار کنند.

هرچند برخی شرکتها مثل Jajah و Truphone اقدام به ارائه خدمات تلفن اینترنتی بر روی موبایل کرده اند، اما این فن آوری هنوز تازه و در حال رشد است.

با این حال ممکن است در سال 2008 این فن آوری مورد اقبال قرار گیرد.

در اواخر سال 2007، اپراتور موبایل '3' فروش دستگاه تلفنی را آغاز کرد که به کاربران امکان می داد با استفاده از سرویس Skype اقدام به برقراری تماس تلفنی کنند.

شرکت نوکیا هم چهار گوشی ارائه کرده که با آنها می توان از این فن آوری استفاده کرد.

اما با وجود حمایت تولید کننده عمده ای همچون نوکیا، هنوز تردیدهایی هم وجود دارد که سال 2008 سال تلفن اینترنتی موبایل باشد.

http://www.bbc.co.uk/persian/science/story/2008/01/080102_ba-2008-technologies.shtml