تبلیغ انتخاباتی: از منبر و اعلامیه تا بلوتوث و فیس بوک

از منبر، پوستر، پارچه نوشته و تبلیغات صوتی با استفاده از خودرو و بلندگو در محلات گرفته تا اس ام اس، بلوتوث و یوتیوب و شبکه های تلویزیونی ساده و کم هزینه اینترنتی، سیر تکاملی تبلیغات انتخاباتی در سی سال انتخابات ریاست جمهوری ایران گاه ایستا و گاه پویا بوده است.

با این همه فقدان ساختارحزبی در رقابتهای انتخاباتی و عوامل بازدارنده ای چون دخالت نهادها و مراکز قدرت در انتخابات، استفاده از امکانات دولتی برای تبلیغ به نفع یک نامزد خاص، نابرابری فرصت تبلیغاتی نامزدها، شبه احزاب و وجود نوع منحصر به فردی از تبلیغ که می توان به آن "تبلغ پنهان" نام داد، سبب شده تا برخی از دوره های انتخاباتی به "نتایج غیر منتظره" ختم شود.

تبلیغات استمزاجی و آمریکایی

نابرابری فرصت تبلیغات انتخاباتی از نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران یکی از دغدغه های نامزدها و حامیان آنها بوده است.

در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری که شورای نگهبان وجود نداشت و ۱۰۶ نامزد از ۱۱۸ نامزد ثبت نام کرده تائید شده بودند، محمد موسوی خوئینی ها که به حکم آیت الله خمینی نظارت بر انتخابات را بر عهده داشت، ۹۰ نامزد انتخابات ریاست جمهوری را از تبلیغات تلویزیونی محروم کرد.

داریوش فروهر، نامزد اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری، از جمله کسانی بود که خواستار اعلام منابع تامین هزینه تبلیغات انتخاباتی نامزدها بود و صادق خلخالی، دیگر نامزد انتخابات اول، خواستار افزایش زمان سخنرانی نامزدها در رادیو و تلویزیون بود.

انتقاد از شیوه های تبلیغاتی نامزدها و نسبت دادن روشهای تبلیغات نامزدها به خارج از کشور نیز از اولین دور انتخابات ریاست جمهوری در ایران رواج یافت تا جایی که فخرالدین حجازى، از واعظان مشهور آن زمان، در روزهای منتهی به انتخابات از تبلیغات رنگارنگ نامزدها انتقاد کرد.

تبلیغات انتخاباتی از روی دیوارهای آجری به دیوارهای فیس بوک انتقال یافته است

حتی صادق قطب زاده یکی دیگر از نامزدهای دوره اول انتخابات ریاست جمهوری، به شیوه های تبلیغات سایر نامزدها اعتراض داشت و ادعا کرد که "کلک های انتخاباتی آمریکا" در ایران مورد استفاده قرار می گیرد.

از دیگر مولفه های تبلیغات دوره های اول، نوعی از"تبلیغ استمزاجی" بود که با چاپ جملات تائید آمیزی به نقل آیت الله خمینی یا سایر شخصیتهای پر نفوذ در پوسترهای انتخاباتی نامزدها بود.

انتخابات غیر رقابتی و غیبت تبلیغات

از دوره دوم انتخابات ریاست جمهوری که با ورود شورای نگهبان شمار نامزدهای تائید شده به چهار نفر رسید، رقابت و تبلیغ نیز در انتخابات رو به کاهش نهاد.

کار به جایی رسید که در این انتخابات دو نامزد یعنی حبیب الله عسگراولادى و على اکبر پرورش خود نیز اعلام کردند که به محمد علی رجایی رای خواهند داد و عباس شیبانی نیز رقابت جدی با آقای رجایی نداشت.

همین ماجرا در انتخابات دوره سوم جاری بود، زمانی که آیت الله علی خامنه ای پس از انفجار دفتر نخست وزیری و جان باختن محمدعلی رجایی و محمد جواد باهنر، همزمان به دبیرکلی حزب جمهوری اسلامی و نامزدی این حزب در انتخابات رسید.

وجود فضای امنیتی در داخل که در جدال جمهوری اسلامی با گروههای مخالف شکل گرفته بود و جنگ با عراق علاوه بر انتخابات دوره سوم، انتخابات دوره چهارم را نیز تحت الشعاع قرار داد و آقای خامنه ای در هر دو دوره به عنوان نامزد حزب جمهوری اسلامی با شعار"امام جمعه ما، رئیس جمهور ماست" به ریاست جمهوری رسید.

استفاده از پوستر، پرده نویسی و دیوار نویسی و انجام چند سخنرانی رادیو و تلویزیونی حداکثر فعالیت تبلیغی نامزدهای انتخابات در این دو دوره بود.

پخش اعلامیه هایی علیه وضع موجود با امضای "حافظان انقلاب اسلامی" تنها مورد تبلیغات منفی از سوی افراد ناشناس بود که در انتخابات چهارم رخ داد. این اعلامیه ها از مردم می خواست که به دلیل آنچه نمایشی بودن انتخابات و بی رقیب بودن نامزد اصلی خوانده می شد، به جای رای دادن به آقای خامنه ای، تنها رای سفید بدهند.

انتخابات دوره پنجم که در آن اکبر هاشمی رفسنجانی در رقابت با تنها یک نامزد یعنی عباس شیبانی به ریاست جمهوری رسید، کمتر از هفت هفته پس از مرگ آیت الله خمینی، تقریبا بدون رقابت و تبلیغات خاصی برگزار شد.

اکبر هاشمی رفسنجانی سه دوره نامزد ریاست جمهوری بوده است

آقای هاشمی رفسنجانی خود نیز در خاطراتش نوشت که تصمیم به نامزدیش در انتخابات پیشتر از سوی آیت الله خمینی گرفته شده بود.

آقای هاشمی رفسنجانی در انتخابات دوره ششم ریاست جمهوری نیز بدون رقیب جدی و تبلیغاتی در حد پوستر و استفاده از فرصت دو ساعت و نیمه سخنرانی رادیو و تلویزیونی، در حالی به ریاست جمهوری رسید که چندی قبل از آن بیش از ۴۰ نماینده مجلس از جناح چپ و چهره هایی چون محمد موسوی خوئنی ها دادستان اسبق، با تفسیر نظارت استصوابی شورای نگهبان در جریان انتخابات مجلس چهارم رد صلاحیت شدند.

پیروزی تبلیغات غیر رسمی بر رسمی

تبلیغات انتخاباتی دوره هفتم ریاست جمهوری با نامزدی محمد خاتمی اما یکسره متفاوت از دورهای دوم تا ششم بود.

در حالی که رسانه های اصلی چون شبکه های رادیو و تلویزیون و جریان رسانه ای رسمی کشور از ناطق نوری حمایت می کردند، محمد خاتمی دیگر نامزد انتخابات از حمایت روزنامه سلام، ارگان مجمع روحانیون مبارز، برخوردار بود و برخی دیگر از روزنامه ها از جمله روزنامه های کار و کارگر، همشهری و ایران نیز تا حدی اخبار و گزارشهای وی را منتشر می کردند.

خاتمی در جریان تبلیغات انتخاباتی با یک اتوبوس به سفرهای استانی رفت و با استفاده از سخنرانی و تبلیغات رو در رو توانست در روزهای منتهی به انتخابات موجی از تبلیغات غیر رسمی ایجاد کند.

حمایت گروه هایی از دانشجویان، معلمان، تشکلهای کارگری و به ویژه هنرمندان و فرهنگیان بخشهایی از امواج تبلیغات غیر رسمی خاتمی در انتخابات دوم خرداد بودند.

از فروردین ۱۳۷۶ حزب کارگزاران سازندگی به طرفداری از محمد خاتمی و جامعه روحانیت مبارز و تشکل های همسو در حمایت از ناطق نوری پرده نوشته های بزرگی را با مضامین تشویق مردم به شرکت در انتخابات در تهران نصب کردند.

این پرده نوشته ها اولین بار از سوی کارگزاران سازندگی در جریان انشعابشان از جناح راست و ارائه فهرست مستقل در انتخابات مجلس پنجم در میادین و خیابانهای اصلی تهران نصب و پس از آن باب شد و تحولی در تبلیغات انتخاباتی محیطی تا آن زمان بود.

میدان اصلی تبلیغات انتخابات دوم خرداد ۱۳۷۶ مطبوعات و تبلیغات رو در رو بود چرا که در نهایت محمد خاتمی که از همین امکانات محدود بهره می برد، در مقابل رقیبش با رای بی سابقه ای در تارخ جمهوری اسلامی برنده انتخابات شد.

احمدی نژاد آمد

روشهای تبلیغاتی در انتخابات دوره نهم دچار تحولات تازه ای شد.

در این دوره استفاده از بیلبوردهای تبلیغاتی، طراحی پوسترها و استفاده از تبلیغات محیطی چشم نواز به ویژه در تبلیغات محمد باقر قالیباف جلوه ای ویژه داشت.

در انتخابات نهم استفاده از بیلبورد گسترش یافت

برنده اصلی انتخابات اما محمود احمدی نژاد شهردار منتخب ائتلاف آبادگران در تهران بود که تا روز پیروزی شهردار تهران باقی ماند.

آقای احمدی نژاد در جریان دور اول انتخابات از تبلیغ محیطی استفاده قابل توجهی نکرد و تنها از تبلیغ رو در رو و سفرهای استانی استفاده کرد، اما از زمان رسیدن به شهرداری تهران با پرداخت وام های ازدواج به ویژه در جنوب شهر تهران نام خود را بر سرزبانها انداخته بود.

محور اصلی تبلیغاتی او برجسته سازی "ساده زیستی" خودش و حمله به فساد اقتصادی مقامات ارشد حکومتی بود.

رادیو و تلویزیون؛ رسانه ای دو دم

با وجود برخی گزارشها درباره اثرگذاری تبلیغات پنهان ارگانهایی مانند سپاه پاسداران و بسیج در نتایج مرحله اول نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، موثرترین تبلیغ در تعیین نتیجه مرحله دوم، تبلیغات تلویزیونی بود.

محمود احمدی نژاد اجازه یافت با ادبیاتی ساده اما افشاگرانه در مورد همه دولتهای پس از انقلاب سخن بگوید و در هیات چهره یک اپوزیسیون، آنها را به فساد و سوء مدیریت متهم کند.

استفاده گسترده آقای احمدی نژاد از تبلیغات تلویزیونی در حالی صورت گرفت که نزدیک به ۱۲ سال پیش در سالهای ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷ ، وی پس از کناره گیری از استانداری اردبیل به همراه جمعی دیگر از محافظه کاران برای تدوین برنامه هایی برای متوقف کردن جنبش اصلاح طلبی در سازمان صدا و سیما گردآمده و تحقیقاتی در زمینه مدیریت افکار عمومی انجام داده بودند.

آقای احمدی نژاد خود در تحقیقی با عنوان "انتخابات و نقش رادیو و تلویزیون" که به منظور استفاده در تدوین سیاستهای کلان رادیو و تلویزیون در همان سالها برای صدا و سیما انجام داد، به مدیران ارشد پر قدرت ترین رسانه کشور پیشنهاد داده بود که نباید بیش از ۵ دقیقه به نامزدهای انتخابات اجازه حضور در تلویزیون را داد.

با این حال تاثیر گذاری تلویزیون و حتی حمایت غیر مستقیم این رسانه فراگیر بر رای دهندگان در برخی از انتخابات رابطه ای معکوس داشته است.

در انتخابات هفتین دوره ریاست جمهوری، رادیو و تلویزیون از میان دو نامزداصلی انتخابات یعنی علی اکبر ناطق نوری و محمد خاتمی، بخش قابل توجهی از برنامه های خود را به پخش تصاویر و سفرهای ناطق نوری، رییس وقت مجلس، اختصاص داد.

ویژگی دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، استفاده از شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک است

از سوی دیگر زمان تخصیص یافته تبلیغات تلویزیونی به هریک از نامزدها نیز برای اولین بار در سال های پس از انقلاب از ۲ ساعت و نیم به ۱۵ ساعت افزایش یافت.

به این ترتیب جناح منتقد در آن انتخابات با نامزدی محمد خاتمی تنها ۱۵ ساعت برای تبلیغات انتخاباتی از تلویزیون فرصت داشت اما جناح حاکم که ۳ نامزد آن به ترتیب علی اکبر ناطق نوری، محمد محمدی ری شهری، و سیدرضا زواره ای بودند سه برابر منتقدان و در مجموع از ۴۵ ساعت فرصت تبلیغات تلویزیونی برخوردار بودند. برنده انتخابات اما برعکس تبلیغات تلویزیونی محمد خاتمی بود.

پخش فیلمهای از زندگی و سوابق نامزدها انتخابات ریاست جمهوری نیز بخشی دیگر از تبلیغات تلویزیونی است که در سال های اخیر مورد توجه نامزدها نیز قرار گرفته است.

در انتخابات اخیر صدا و سیما فرصت تبلیغات ۴ نامزد تائید شده انتخابات ریاست جمهوری را در ۱۲ شبکه مختلف رادیو و تلویزیون دولتی در مجموع به ۱۷ ساعت رساند.

مهدی کروبی و میرحسین موسوی در انتخابات اخیر نسبت به سیاست های تبلیغی صدا و سیما و آنچه "نقض مکرر و آشکار بی طرفی"اعتراض کردند و حتی غلامعلی دری نجف آبادی، دادستان کل کشور، نیز با تائید نقض بی طرفی صدا و سیما به خبرگزاری مهر گفت که در این مورد به صدا و سیما تذکر داده است.

فناوریهای نوین

در انتخابات نهم که همزمان با گسترش اینترنت و موج وبلاگ نویسی در ایران بود، نامزدهای انتخابات به ویژه مصطفی معین و اکبر هاشمی رفسنجانی و با ابعادی کوچکتر محمدباقر قالیباف و مهدی کروبی تلاش کردند تا از ظرفیت های موجود در اینترنت برای تبلیغات استفاده کنند.

طرفداران نامزدها در روزهای منتهی به رای گیری از اس ام اس نیز برای تبلیغ نامزد مورد نظرشان استفاده کردند و محمود احمدی نژاد در دور دوم انتخابات در برنامه ای تلویزیونی ادعا کرد که با استفاده از اس ام اس مورد تخریب قرار گرفته است، ادعایی که هاشمی رفسنجانی نیز مطرح کرد و به رغم دستور رهبر جمهوری اسلامی برای پیگیری هرگز گزارشی در مورد آن ارائه نشد.

در جریان انتخابات دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اما بخش قابل توجهی از فعالیت ستادهای انتخاباتی نامزدها بر راه اندازی سایتهای اینترنتی متمرکز شده است.

در حالی که محمود احمدی نژاد از حمایت رسانه های رسمی برخوردار است، ستادهای انتخاباتی میرحسین موسوی و مهدی کروبی تاکنون در استفاده از تکنولوژی های جدید ارتباطی موفق تر عمل کرده و در این میان ستاد انتخاباتی آقای موسوی در استفاده از تکنولوژی های ارتباطی چون بلوتوث و سایت یوتیوب پیشگام بوده است.

این درحالی است که غلامحسین محسنی اژه ای، وزیر اطلاعات پیشتر به کاربران اینترنت و اس ام اس هشدار داده و گفته بود که ماموران این وزارتخانه این دو رسانه جدید را به دقت رصد می کنند و در صورت استفاده از آن برای تخریب انتخاباتی با کاربران برخورد سنگین خواهند کرد.

تقریبا هر چهار نامزد دوره دهم از فیس بوک و سایر شبکه های اجتماعی چون فرند فید و تویتر برای تبلیغ انتخاباتی استفاده می کنند، اما ۲۰ روز قبل از برگزاری انتخابات مقام های دولتی فیس بوک و توییتر را در ایران فیلتر کردند، ولی چند روز بعد آن رفع فیلتر شد.

روش جدید تبلیغاتی دیگری که در انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری برای اولین بار مورد استفاده قرار می گیرد، استفاده از رنگ سبز به عنوان رنگ اختصاصی ستاد انتخاباتی و طرفداران میرحسین موسوی است.

رنگ سبز در ایران علاوه تمایز طرفداران میرحسین موسوی به عنوان رنگ مقدس شناخته می شود و دارای پیشینه ای دینی نیز هست.

البته نتیجه انتخابات سال ۱۳۸۴ نشان داد که میزان اثر گذاری رسانه هایی چون اینترنت و اس ام اس هنوز در حدی نیست که بتواند تاثیر قابل ملاحظه ای در فرایند تبلیغات داشته باشد. 

bbc.co.uk/persian/iran/2009/05/090529_ra_ir88_advert.shtml

ماهواره های مصنوعی

ماهواره ی مصنوعی شی ایست  که توسط انسان ساخته شده و به طور مداوم در حال حرکت در مداری حول زمین یا اجرام دیگری در فضا می باشد. بیشتر ماهواره های ساخته شده تاکنون حول کره زمین در حرکتند و در مواردی چون مطالعه کائنات، ایستگاه های هوا شناسی، انتقال تماس های تلفنی از فراز اقیانوس ها، ردیابی و تعیین مسیر کشتی ها و هواپیماها و همینطور امور نظامی به کار می روند.

ماهواره هایی نیز وجود دارند که دور ماه، خورشید، اجزام نزدیک به زمین و سیاراتی نظیر زهره، مریخ و مشتری در حال گردش می باشند. این ماهواره ها اغلب اطلاعات مربوط به جرم آسمانی که حول آن در گردشند را جمع آوری می کنند.

به جز ماهواره های مصنوعی مذکور اشیای در حال گردش دیگری نیز در فضا وجود دارند از جمله فضا پیما ها، کپسول های فضایی و ایستگاه های فضایی که به آنها نیز ماهواره می گوییم. البته اجرام دیگری نیز در فضا وجود دارند به نام زباله های فضایی شامل بالابرنده های مستهلک راکت ها، تانک های خالی سوخت و … که به زمین سقوط نکرده اند و در فضا در حرکتند. در این مقاله به این اجرام نمی پردازیم.

اتحادیه جماهیر شوروی پرتاب کننده اولین ماهواره مصنوعی، اسپاتنیک 1، در سال 1957 بود. از آن زمان ایالات متحده و حدود 40 کشور دیگر سازنده و پرتاب کننده ماهواره به فضا بوده اند.

امروزه قریب به 3000 ماهواره فعال و 6000 زباله فضایی در حال گردش به دور زمینند.

انواع مدارها
مدارهای ماهواره ها اشکال گوناگونی دارند. برخی دایره شکل و برخی به شکل بیضی می باشند. مدارها از لحاظ ارتفاع (فاصله از جرمی که ماهواره حول آن در گردش است) نیز با یکدیگر تفاوت دارند. برای مثال بعضی از ماهواره در مداری دایره شکل حول زمین خارج از اتمسفر در ارتفاع 250 کیلومتر(155 مایل) در حرکتند و برخی در مداری حرکت می کنند که بیش از 32200 کیلومتر (20000 مایل) از زمین فاصله دارد. ارتفاع بیشتر مدار برابر است با دوره گردش ( مدت زمانیکه ماهواره یک دور کامل در مدار خود حرکت می کند) طولانی تر.
یک ماهواره زمانی در مدار خود باقی می ماند که بین شتاب ماهواره ( سرعتی که ماهواره می تواند در طی یک مسیر مستقیم داشته باشد ) و نیروی گرانش ناشی از جرم آسمانی که ماهواره تحت تاثیر آن می باشد و دور آن در گردش است تعادل وجود داشته باشد. چنانچه شتاب ماهواره ای بیشتر از گرانش زمین باشد ماهواره در یک مسیر مستقیم از زمین دور می شود و چنانچه این شتاب کمتر باشد ماهواره به سمت زمین برخواهد گشت.
برای درک بهتر تعادل بین گرانش و شتاب، جسم کوچکی را در نظر بگیرید که به انتهای یک رشته طناب متصل  و در حال چرخش است. اگر طناب پاره شود جسم متصل به آن در یک مسیر صاف به زمین می افتد. طناب در واقع کار گرانش را انجام می دهد تا شی بتواند به چرخش خود ادامه دهد. ضمنا وزن شی و طناب  میتوانند نشانگر رابطه بین ارتفاع ماهواره و دوره گردش آن باشد. طناب بلند مانند ارتفاع بلند است. هر چه طناب بلندتر باشد زمان بیشتری نیاز است تا شی متصل به آن یک دور کامل بچرخد. طناب کوتاه مانند ارتفاع کوتاه است و در زمان کمتری شی مذکور یک دور کامل در مدار خود گردش خواهد کرد.

انواع  گوناگونی از مدارها وجود دارند اما اغلب ماهواره هایی که حول زمین در گردشند در یکی از این چهار گونه مدار حرکت میکنند. (1) ارتفاع بلند، ﮋئوسینکرنوس. (2) ارتفاع متوسط. (3) سان سینکرنوس، قطبی. (4) ارتفاع کوتاه . شکل اغلب این گونه مدارها دایره ایست.
مدارهای ارتفاع بلند، ﮋئوسینکرنوس بر فراز استوا و در ارتفاع 35900 کیلومتر(22300 مایل) قرار دارند. ماهواره های اینگونه مدارها حول محور عمودی زمین با سرعت و جهت برابر حرکت زمین حرکت می کنند. بنابراین هنگام رصد آنها از روی زمین همواره در نقطه ای ثابت به نظر می رسند. برای پرتاب و ارسال این ماهواره ها انرﮋی بسیار فراوانی لازم است.
ارتفاع یک مدار متوسط حدود 20000 کیلومتر (12400 مایل) و دوره گردش ماهواره های آن 12 ساعت است . مدار خارج از اتمسفر زمین و کاملا پایدار است. امواج رادیویی که از ماهواره های موجود در این مدارها ارسال می گردد در مناطق بسیارزیادی از زمین قابل دریافت است. پایداری و وسعت مناطق  تحت پوشش این گونه مدارها آنها را برای ماهواره های ردیاب مناسب می نماید.
مدارهای سان سینکرنوس، قطبی، ارتفاع نسبتا کوتاهی دارند. آنها تقریبا از فراز هر دو قطب زمین عبور می کنند.مکان این مدارها متناسب با حرکت زمین به دور خورشید در حرکت است به گونه ایکه ماهواره ی این مدار خمواره در یک ساعت محلی ثابت از استوا عبور می کند. از آنجاییکه این ماهواره ها از همه عرض های جغرافی زمین می گذرند قادرند که اطلاعات را از تمامی سطح زمین دریافت نمایند. در اینجا می توان ماهواره TERRA را به عنوان مثال نام برد. وظیفه این ماهواره مطالعه اثرات چرخه ها ی طبیعی و فعالیت های انسان بر روی آب و هوای کره زمین است. ارتفاع مدار این ماهواره 705 کیلومتر (438 مایل) و دوره گردش آن 99 دقیقه است. زمانیکه این ماهواره از استوا عبور می کند ساعت محلی همیشه 10:30 صبح و یا 10:30 شب است.
یک مدار ارتفاع کوتاه درست بر فراز جو زمین قرار دارد جاییکه تقریبا هوایی برای ایجاد تماس و اصطکاک وجود ندارد. برای ارسال ماهواره به این نوع مدارها انرﮋی کمتری نسبت به سه نوع مدار مذکور دیگر لازم است. ماهواره ها ی مطالعاتی که مسئول دریافت اطلاعات از اعماق فضا می باشند غالبا در این مدارها در حرکتند. برای مثال تلسکوپ هابل که در ارتفاع 610 کیلومتر(380 مایل) با دوره گردش 97 دقیقه در حرکت است.
انواع ماهواره ها

ماهواره های مصنوعی بر اساس ماموریت هایشان طبقه بندی می شوند. شش نوع  اصلی ماهواره وجود دارند. (1) تحقیقات علمی، (2) هواشناسی، (3) ارتباطی، (4) ردیاب، (5) مشاهده زمین، (6) تاسیسات نظامی.
ماهواره های تحقیقات علمی اطلاعات را به منظور بررسی های کارشناسی جمع آوری می کنند. این ماهواره ها اغلب به منظور انجام یکی از سه ماموریت زیر طراحی و ساخته می شوند. (1) جمع آوری اطلاعات مربوط به ساختار، ترکیب و تاثیرات فضای اطراف کره زمین. (2) ثبت تغییرات در سطح و جو کره زمین. این ماهواره ها اغلب در مدارهای قطبی در حرکتند. (3) مشاهده سیارات، ستاره ها و اجرام آسمانی در فواصل بسیار دور. بیشتر این ماهواره ها در ارتفاع کوتاه در حرکتند. ماهواره های مخصوص تحقیقات علمی حول سیارات دیگر، ماه و خورشید نیز حضور دارند.

ماهواره های هواشناسی به دانشمندان برای مطالعه بر روی نقشه های هواشناسی و پیش بینی وضعیت آب و هوا کمک می کنند. این ماهواره ها قادر به مشاهده وضعیت اتمسفر مناطق گسترده ای از زمین می باشند.

بعضی از ماهواره های هواشناسی در مدارهای سان سینکرنوس، قطبی، در حرکتند که توانایی  مشاهده بسیار دقیق تغییرات در کل سطح کره زمین را دارند. آنها می توانند مشخصات ابرها، دما، فشار هوا، بارندگی و ترکیبات شیمیایی اتمسفر را اندازه گیری نمایند. از آنجا که این ماهواره ها همواره هر نقطه از زمین را در یک ساعت مشخص محلی مشاهده می کنند دانشمندان با اطلاعات به دست آمده قادر به مقایسه دقیق تر آب و هوای مناطق مختلفند. ضمنا شبکه جهانی ماهواره های هواشناسی که در این مدارها در حرکتند می توانند نقش یک سیستم جستجو و نجا ت را بر عهده گیرند. آنها تجهیزات مربوط به شناسایی سیگنال های اعلام خطر در همه هواپیما ها و کشتی های خصوصی و غیر خصوصی را  دارا هستند.
بقیه ماهواره های هواشناسی در ارتفاع های بلند تر در مدارهای ژئوسینکرنوس قرار دارند. از این مدارها، آنها می توانند تقریبا نصف کره زمین و تغییرات آب و هوایی آن را  در هر زمان مشاهده کنند. تصاویر این ماهواره ها مسیر حرکت ابرها و تغییرات آنها را نشان می دهد. آنها همینطور تصاویر مادون قرمز نیز تهیه می کنند که گرمای زمین و ابرها را نشان می دهد.

ماهواره های ارتباطی در واقع ایستگاه های تقویت کننده سیگنال ها هستند، از نقطه ای امواج را دریافت و به نقطه ای دیگر ارسال می کنند. یک ماهواره ارتباطی می تواند در آن واحد هزاران تماس تلفنی و جندین برنامه شبکه تلوزیونی را تحت پوشش قرار دهد. این ماهواره ها اغلب در ارتفاع های بلند، مدار ﮋئوسینکرنوس و بر فراز یک ایستگاه در زمین  قرار داده می شوند.

یک ایستگاه در زمین مجهز به آنتنی بسیار بزرگ برای دریافت و ارسال سیگنال ها می باشد. گاهی چندین ماهواره که دریک شبکه و درمدارهای کوتاهترقرار گرفته اند، امواج را دریافت و با انتقال دادن سیگنال ها  به یکدیگر آنها را به کاربران روی زمین در اقصی نقاط آن می رسانند. سازمانهای تجاری مانند تلوزیون ها و شرکت های مخابراتی در کشورهای مختلف از کاربران دائمی این نوع ماهواره ها هستند.

به کمک ماهواره های ردیاب، کلیه هواپیماها، کشتی ها  و خودروها بر روی زمین قادربه مکان یابی با دقت بسیار زیاد خواهند بود. علاوه بر خودروها و وسایل نقلیه اشخاص عادی نیز میتوانند از شبکه ماهواره های ردیاب بهره مند شوند.در واقع سیگنال های این شبکه ها در هر نقطه ای از زمین قابل دریافتند.

دستگاه های دریافت کننده، سیگنال ها را حداقل از سه ماهواره فرستنده دریافت و پس از محاسبه کلیه سیگنال ها، مکان دقیق را نشان می دهند.

ماهواره های مخصوص مشاهده زمین به منظور تهیه نقشه و بررسی کلیه منابع سیاره زمین و تغییرات ماهیتی چرخه های حیاتی در آن، طراحی و ساخته می شوند. آنها در مدارهای سان سینکرنوس قطبی در حرکتند. این ماهواره ها دائما در شرایط تحت تابش نور خورشید مشغول عکس برداری از زمین با نور مرئی و پرتوهای نا مرئی هستند.

رایانه ها در زمین اطلاعات به دست آمده را بررسی و مطالعه می کنند. دانشمندان به کمک این ماهواره معادن و مراکز منابع در زمین را مکان یابی وظرفیت آنها را مشخص می کنند.همینطور می توانند به مطالعه بر روی منابع آبهای آزاد و یا مراکز ایجاد آلودگی و تاثیرات آنها و یا آسیب های جنگل ها و مراتع بپردازند.
ماهواره های تاسیسات نظامی مشتمل از ماهواره های هواشناسی، ارتباطی، ردیاب و مشاهده زمین می باشند که برای مقاصد نظامی به کار می روند.برخی از این ماهواره ها که به ماهواره های جاسوسی نیز شهرت دارند قادر به تشخیص دقیق پرتاب موشکها، حرکت کشتی ها در مسیر های دریایی و جابجایی تجهیزات نظامی در روی زمین می باشند.

زندگی و مرگ ماهواره ها
ساخت یک ماهواره
هر ماهواره حامل تجهیزاتیست که برای انجام ماموریت خود به آن ها نیاز دارد. برای مثال ماهواره ای که مامور مطالعه کائنات است مجهز به تلسکوپ و ماهواره مامور پیش بینی وضع هوا مجهز به دوربین مخصوص برای ثبت حرکات ابرها است.
علاوه بر تجهیزات تخصصی، همه ماهواره ها دارای سیستمهای اصلی برای کنترل تجهیزات خود و عملکرد ماهواره می باشند. از جمله سیستم تامین انرﮋی، مخازن، سیستم تقسیم برق و … . در هر یک از این بخشها ممکن است از سلول های خورشیدی برای جذب انرﮋی مورد نیاز استفاده شود. بخش داده ها و اطلاعات نیز مجهز به رایانه هایی به منظور جمع آوری و پردازش اطلاعات به دست آمده از طریق تجهیزات و اجرای فرامین ارسال شده از زمین می باشد.
هریک از تجهیزات جانبی و بخشهای اصلی یک ماهواره به طور جداگانه طراحی، ساخته و آزمایش می شوند. متخصصان بخشهای مختلف را کنارهم گذاشته و متصل می کنند تا زمانیکه ماهواره کامل شود  و سپس ماهواره در شرایطی نظیر شرایطی که هنگام ارسال از سطح زمین و هنگام استقرار در مدار خود خواهد داشت آزمایش می شود. اگر ماهواره همه آزمایش ها را به خوبی گذراند آماده پرتاب می شود.
پرتاب ماهواره
برخی ماهواره ها توسط شاتل ها در فضا حمل می شوند ولی اغلب ماهواره ها توسط راکت هایی به فضا فرستاده می شوند که پس از اتمام سوختشان به درون اقیانوسها می افنتد.بیشتر ماهواره ها در ابتدا با حداقل تنظیمات در مسیر مدار خود قرار داده می شوند. تنظیمات کامل را راکت هایی انجام می دهند که داخل ماهواره کار گذاشته می شوند. زمانیکه ماهواره در یک مسیر پایدار در مدار خودقرار گرفت می تواند مدت های درازی در همان مدار بدون نیاز به تنظیمات مجدد باقی بماند.
انجام ماموریت
کنترل بیشتر ماهواره ها در مرکزی بر روی زمین است. رایانه ها و افراد  متخصص در مرکز کنترل وضعیت ماهواره را تحت نظر دارند. آنها دستورالعمل ها را به ماهواره ارسال می کنند و اطلاعات جمع آوری شده توسط ماهواره را دریافت می نمایند. مرکز کنترل از طریق امواج رادیویی با ماهواره در ارتباط است. ایستگاه ها یی بر روی زمین این امواج را از ماهواره دریافت و یا به آن ارسال می کنند.
ماهواره ها معمولا به طور دائم از مرکز کنترل دستورالعمل دریافت نمی کنند. آنها در واقع مثل روباتهای چرخان هستند.روباتی که سلول های خورشیدی خود را برای دریافت انرﮋی کافی تنظیم و کنترل می کند و آنتن های خود را برای دریافت دستورات خاص از زمین آماده نگه می دارد. تجهیزات ماهواره به صورت مستقل و اتوماتیک وظایف خود را انجام می دهند و اطلاعات را جمع آوری می کنند.
ماهواره ها ی موجود در ارتفاع عای بلند مدار ﮋئوسینکرنوس در ارتباط همیشگی و دائم با زمین می باشند. ایستگاه ها ی زمین می تواند دوازده بار در روز با ماهواره های موجود در ارتفاع کوتاه ارتباط برقرار نمایند. در طول هر تماس ماهواره اطلاعات خود را ارسال و دستورالعمل ها را زا ایستگاه دریافت می کند. تبادل اطلاعات تا زمانیکه ماهواره از فراز ایستگاه عبور می کند می تواند ادامه داشته باشد که معمولا زمانی حدود 10 دقیقه است.
چنانچه قسمتی از ماهواره دچار نقص فنی شود اما ماهواره قادر به ادامه ماموریت های خود باشد، معمولا همچنان به کار خود ادامه می دهد. در چنین شرایطی مرکز کنترل روی زمین بخش آسیب دیده را تعمیر و یا مجددا برنامه نویسی می کند. در موارد نادری نیزعملیات تعمیرماهواره  را شاتل ها در فضا انجام می دهند. و اما چنانچه آسیب های وارد آمده به ماهواره به اندازه ای باشد که ماهواره دیگر قادر به انجام ماموریت های خود نباشد مرکز کنترل فرمان توقف ماهواره را صادر می کند.
سقوط از مدار
یک ماهواره در مدار خود باقی می ماند تا زمانیکه شتاب آن کم شود و در چنین حالتی نیروی گرانش ماهواره را به سمت پایین و به سمت اتمسفر می کشاند. سرعت ماهواره هنگام برخورد با مولکول های خارجی ترین لایه اتمسفر کم می شود. هنگامی که نیروی گرانش ماهواره را به سمت لایه های داخلی اتمسفر می کشاند هوایی که در جلوی ماهواره قرار می گیرد سریعا به قدری فشرده و داغ می شود که در این هنگام بخشی و یا تمامی ماهواره می سوزد.
تاریخچه
در سال 1955 شوروی تحقیقات خود را برای پرتاب ماهواره مصنوعی به فضا آغاز کرد. در تاریخ چهارم اکتبر 1957 این اتحادیه ماهواره اسپاتنیک 1 را به عنوان اولین ماهواره مصنوعی به فضا ارسال نمود. این ماهواره در هر 96 دقیقه یک دور کامل به دور زمین می چرخید و اطلاعات به دست آورده خود را به شکل سیگنال های رادیویی قابل دریافت به زمین ارسال می کرد. در تاریخ 3 نوامبر 1957 اتحادیه جماهیر شوروی دومین ماهواره مصنوعی یعنی اسپاتنیک 2 را به فضا فرستاد. این ماهواره حامل اولین حیوانی بود که  به فضا سفر کرد. سگی به نام لایکا. پس از آن ایالات متحده ماهواره کاوشگر1 را در تاریخ 31 ﮋانویه 1958 و ونگارد 1 را در تاریخ 17 مارس همان سال به فضا فرستاد.
نخستین ماهواره ارتباطی  اکو1 در ماه اگست سال 1960 از ایالات متحده به فضا فرستاده شد. این ماهواره امواج رادیویی به زمین می فرستاد. در آپریل 1960 نیز اولین ماهواره هواشناسی تیروس 1 که تصاویر ابرها را به زمین ارسال می کرد فرستاده شد.
نیروی دریایی آمریکا سازنده اولین ماهواره ردیاب، ترانزیت 1ب  درآپریل  سال 1960 بود. به این ترتیب تا سال 1965 در هر سال بیش از 100 ماهواره به مدارهایی در فضا فرستاده شدند.
از سال 1970 دانشمندان به کمک رایانه و نانو تکنولوﮋی موفق به اختراع  سازه ها تجهیزات پیشرفته تری برای ماهواره شده اند. به علاوه کشور های دیگر همینطور سازمانهای تجاری مبادرت به خریداری و ارسال ماهواره نموده اند. در سالهای اخیر بیشتر از 40 کشور ماهواره در اختیار دارند و نزدیک به 3000 ماهواره در مدارها به انجام ماموریت های خود می پردازند.

ترجمه: لنا سجادیفر

منبع  :کاشف

http://dariushmoridi.blogfa.com/post-63.aspx

ستاره ای مصنوعی برای گشودن اسرار کیهانی

جاناتان فیلدز       خبرنگار علوم و فناوری در بی بی سی

ان آی اف می تواند شرایط داخل یک ابرنواختر را بازسازی کند

تا چند روز دیگر با روشن شدن قدرتمندترین تاسیسات لیزری جهان، برای اولین بار ستاره ای ریز در زمین متولد خواهد شد.

موسسه "ان آی اف" (National Ignition Facility) در کالیفرنیا قصد دارد عملی بودن گداز هسته ای، فرآیندی که در قلب خورشید روی می دهد و به طور بالقوه می تواند منبع انرژی فراوان و پاکیزه برای زمین باشد، را به نمایش بگذارد.

اما هرچند بسیاری از چشم ها در این موسسه بر هدف تامین نیازهای انرژی بشر دوخته شده، بسیاری از دانشمندان امیدوارند بتوانند سوالات بنیادی دیگری را با کمک آن پاسخ دهند.

دکتر اریک استورم از آزمایشگاه ملی لارنس لیورمور (ال ال ان ال) که "ان آی اف" در آن قرار دارد گفت: "همواره تصور می شد که در بازآفرینی فرآیند گداز هسته ای بتوان سه ناحیه را که هم مایه کنجکاوی و هم دارای ارزش است کنکاش کرد."

ان آی اف بیش و پیش از هر چیز برای مقاصد امنیت ملی و مطالعه شرایطی که در انفجارهای هسته ای وجود دارد و شیوه عملکرد سلاح های اتمی ساخته شده است.

دکتر استورم می گوید: "در غیاب آزمایش اتمی زیرزمینی، این (موسسه) امکان آن را فراهم می کند که یک بازدارنده معتبر اتمی داشته باشیم."

او افزود: "آنوقت می توانیم فیزیک گداز هسته ای را مطالعه کنیم - آیا می توان اینجا روی سیاره ما یک نیروگاه گداز هسته ای ایجاد کرد؟ به علاوه می توانیم فیزیک اولیه و علم سیارات را دنبال کنیم."

همین بخش مربوط به فیزیک است که توجه دانشمندان سراسر جهان را به خود جلب کرده است که امیدوارند از این ماشین برای مطالعه پدیده های دوردست مانند تشکیل سیارات یا انفجارهای خشن ابرنواختری استفاده کنند.

پروفسور پل دریک از دانشگاه میشیگان چنین توضیح داد: "برای درک جای ما در جهان و اینکه از چه چیزی ساخته شده ایم، واقعا باید ستاره های منفجر شده (ابرنواخترها) را درک کنیم."

او فقط یکی از محققان در "ان آی اف" است که منتظرند با استفاده از این تاسیسات عظیم نظریه خود را محک بزنند.

دکتر استورم گفت: "در ان آی اف می توان به جای آنکه منتظر وقوع ابرنواختر به طور اتفاقی در آسمان شد، آن را برای (مثلا) ساعت نه صبح پنجشنبه برنامه ریزی کرد."

"و هر بار می توان آزمایش ها را تغییر داد. بنابراین می توان انفجار ابرنواختر را مکررا انجام داد."

سایر تاسیسات همچون "لیزر اومگا" در دانشگاه روچستر در نیویورک قبلا برای این نوع آزمایش به کار گرفته شده است.

ان آی اف قرار است با کمک حرارت لیزی گداز هسته ای را آزمایش کند

اما 192 لیزر ان آی اف بیش از هر تاسیسات دیگری انرژی تولید می کند و امکانات بی سابقه ای برای دانشمندان فراهم می آورد تا آنچه را معمولا فرآیندهای دورافتاده کیهانی است بررسی کنند.

در جریان آزمایش گداز هسته ای، این اشعه ها برای مدتی کوتاه 500 تریلیون وات نیرو را در یک نقطه کوچک به اندازه گلوله سر خودکار حاوی سوخت هیدروژن متمرکز می کند.

این انرژی فشرده دمایی به اندازه 100 میلیون درجه و فشاری که میلیاردها بار بیش از فشار اتمسفر است تولید می کند که باعث گداز در هسته هیدروژن می شود و انرژی عظیمی آزاد می کند.

با این حال در آزمایش های اخترفیزیکی، ذره ای که هدف گرفته می شود نیمکره ای از عناصر لایه به لایه خواهد بود که هدف آن تقلید هسته یک ستاره است.

کل این آزمایش ممکن است فقط چند میلیاردم ثانیه طول بکشد که بدان معنی است که باید انفجار را با مجموعه ای از حسگرها زیر نظر گرفت تا جزئیات آن آشکار شود.

پروفسور دریک گفت چالش اصلی این است که آزمایش هایی را انجام دهیم که شرایطی را بازسازی می کند که در هسته ستارگان اتفاق می افتد.

این باید به محققان امکان دهد قلب ستارگان و ابرنواخترها را با جزئیات بی سابقه کاوش کنند و چگونگی تشکیل این اجرام آسمانی را بهتر درک کنند.

علاوه بر ستاره شناسان، سیاره شناسان نیز می خواهند با استفاده از این دستگاه نظریه های خود درباره چگونگی تشکیل کرات و منظومه های شمسی را محک بزنند.

دانشمندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره دما و فشار شدید در قلب سیارات و تاثیر آنها بر ماده به "ان آی اف" رجوع خواهند کرد.  

bbc.co.uk/persian/science/2009/05/090524_si_star_cosmos.shtml