وزارت کشور جمهوری اسلامی؛ ۲۹ سال تلاطم

 محمد قوام

با برکناری علی کردان توسط مجلس، سیزدهمین وزیر کشور جمهوری اسلامی پس از تنها نود روز وزارت، ساختمان آجری وزارت کشور ایران را ترک کرد. اینک ساختمانی که در سال های آخر حکومت پهلوی برای استقرار حزب ایران نوین ساخته شده بود و بعدها به حزب رستاخیز سپرده شد، بار دیگر از وزیر خالی مانده است.

منصب وزارت کشور در تاریخ ایران، چه زمانی که وزارت داخله نام داشت چه هنگامی که به وزارت کشور تغییر کرد، همواره منصبی مهم و سیاسی ترین وزارتخانه ایران بوده اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از همان روزهای نخست انقلاب، حساسیت ها به آن بیش از گذشته شد.

وزیر کشور در جمهوری اسلامی، از آنجا که حوزه گسترده اختیاراتش به تمامی استان ها و شهرهای کشور و امنیت آنها می رسد و در عین حال مسئول برگزاری چهار انتخابات ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی، شوراهای شهر و روستا و مجلس خبرگان رهبری است، عنوان سیاسی ترین شغل را در این نظام پس از مقام ریاست جمهوری از آن خود کرده است.

احمد صدر حاج سید جوادی، اولین وزیر کشور ایران پس از سقوط حکومت شاهنشاهی در ایران بود.

آقای سید جوادی که با حکم آیت الله خمینی به عضویت شورای انقلاب در آمده بود، با تشکیل دولت موقت به نخست وزیر مهدی بازرگان، در بهمن ۱۳۵۷ وزیر کشور شد و تا تیرماه سال ۵۸ که به وزارت دادگستری رفت، این سمت را در اختیار داشت.

مهمترین رویدادها در زمان وزارت آقای سید جوادی، که در روزهای اول انقلاب وظیفه دشوار تامین امنیت شهرها را نیز به عهده داشت، برگزاری رفراندوم تغییر نظام سیاسی ایران از شاهنشاهی به جمهوری اسلامی در دوازدهم فروردین ۱۳۵۹ بود.

آقای حاج سید جوادی یکی از طراحان پیش نویس قانون اساسی جدید ایران نیز محسوب می شود.

پس از آقای سید جوادی، هاشم صباغیان وزیر کشور دولت موقت شد و تا استعفای این دولت، در این سمت بود.

با استعفای دولت موقت، اکبر هاشمی رفسنجانی که یکی از چهره های اصلی در میان روحانیان انقلابی بود، سرپرست وزارت کشور شد و تا زمان برگزاری اولین انتخابات مجلس، این سمت را در اختیار داشت.

مهمترین رویداد دوران سرپرستی وزارت کشور توسط آقای هاشمی رفسنجانی، انتخاب ابوالحسن بنی صدر اولین رئیس جمهوری تاریخ ایران بود که بعدها به اتهام "عدم کفایت" از سمتش عزل شد.

با برگزاری انتخابات مجلس و ورود آقای هاشمی رفسنجانی به آن، این بار محمدرضا مهدوی کنی، نماینده آیت الله خمینی در کمیته های انقلاب اسلامی وارد وزارت کشور شد و سپس با معرفی محمد علی رجایی رئیس جمهوری وقت ایران، از مجلس رای اعتماد گرفت.

دوره وزارت کشور آقای مهدوی کنی نیز چندان طول نکشید. او با کشته شدن رئیس جمهوری و نخست وزیر وقت ایران در هشتم شهریور ۱۳۶۰ سرپرست نخست وزیری شد و کمال الدین نیک روش را به عنوان وزیر کشور معرفی کرد.

با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و پیروزی آقای خامنه ای در آن، میر حسین موسوی به نخست وزیری رسید و علی اکبر ناطق نوری را به عنوان وزیر کشور انتخاب کرد.

مهمترین رویداد دوران وزارت کشور آقای ناطق نوری، برگزاری دوره سوم انتخابات مجلس شورای اسلامی و پیروزی نامزدهای جناح چپ بود که دیدگاه سیاسی مخالف وزیر کشور وقت داشتند.

همچنین علی اکبر محتشمی پور از نیروهای جناح چپ، وزیر کشورکابینه دوم آقای موسوی بود که در زمان وزارت او نامزدهایی از جناح راست وارد مجلس شورای اسلامی شدند.

مهمترین حادثه دوران وزار ت کشور آقای محتشمی پور، درگذشت آیت الله خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی بود.

با خالی ماندن کرسی ریاست جمهوری که تا آن زمان در اختیار آیت الله خامنه ای رهبر جدید ایران بود، انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری برگزار شد و اکبر هاشمی رفسنجانی برنده آن شد.

عبداالله نوری، وزیر کشور ایران در کابینه اول آقای هاشمی رفسنجانی بود. ادغام شهربانی، ژاندارمری و کمیته‌های انقلاب اسلامی و تاسیس نیروی انتظامی جمهوری اسلامی از مهمترین اقدامات اولین دوره وزارت کشور آقای نوری بود.

در دوره وزارت کشور آقای نوری، اکبر هاشمی رفسنجانی بار دیگر به عنوان رئیس جمهوری ایران انتخاب شد، اما او که تحت فشار منتقدان قرار داشت، نام آقای نوری را در فهرست دومین کابینه پیشنهادی خود قرار نداد.

علی محمد بشارتی، که در سالهای اول انقلاب مدتی قائم مقام وزات امور خارجه بود، این بار وزیر کشور ایران شد و تا مرداد ۱۳۷۶ در این پست باقی ماند.

گرچه آقای بشارتی در زمان انتخابات ریاست جمهوری در سال ۷۶ از نامزدی علی اکبر ناطق نوری حمایت کرد، اما در جریان انتخاباتی که در زمان وی برگزار شد، محمد خاتمی از سوی مردم به عنوان رئیس جمهوری ایران انتخاب شد.

با انتخاب آقای خاتمی به عنوان رئیس جمهوری، بار دیگر عبدالله نوری با هدف "توسعه سیاسی و دادن آزادی های مشروع به احزاب و فعالان سیاسی" وزیر کشور ایران شد، اما کمتر از ۱۰ ماه پس از آن با استیضاح مجلس پنجم که ریاست آن را علی اکبر ناطق نوری وزیر کشور اسبق ایران به عهده داشت، از ادامه کار بازماند و عملا از اجرای برنامه ای که در نظر داشت، ناکام ماند.

پس از ناکامی عبدالله نوری از همراهی با کابینه محمد خاتمی، عبدالواحد موسوی لاری، وزیر کشور شد و تا پایان عمر دولت آقای خاتمی در این سمت باقی ماند.

برگزاری انتخابات مجلس ششم که از آن به عنوان یکی از آزاد ترین انتخابات طی سال های اخیر نام برده می شود و برگزاری اولین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا که در جریان آن تمامی گروه های حاضر در صحنه سیاسی جمهوری اسلامی همچون نهضت آزادی ایران لیست انتخاباتی ارائه کردند، از جمله مهمترین رویداد های دوران وزارت آقای موسوی لاری است.

در آخرین انتخاباتی که در دوره آقای موسوی لاری برگزار شد، محمود احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهوری ایران انتخاب شد، اما برخی از گروه ها و شخصیت های سیاسی از جمله مهدی کروبی و اکبر هاشمی رفسنجانی، انتقاد هایی را درباره وجود "دخالت" در برگزاری انتخابات مطرح کردند.

زمانی که محمود احمدی نژاد، لیست وزیران پیشنهادی خود را برای اخذ رای اعتماد به مجلس هفتم داد، معرفی مصطفی پور محمدی به عنوان وزیر کشور، مخالفت منتقدان را در پی داشت.

از مهمترین اتفاقی که در دوران وزارت آقای پورمحمدی روی داد، ورود نظامیان به این وزارتخانه و انتخاب برخی چهره های نظامی و امنیتی به عنوان استاندار بود.

وزارت کشور ایران پس از برکناری مصطفی پور محمدی، بیش از مدت قانونی توسط سرپرست اداره شد. در نهایت با معرفی علی کردان به مجلس و اخذ رای اعتماد نمایندگان ، او سیزدهمین وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران شد.

عمر وزارت آقای کردان که همراه با جنجال های کم سابقه بر سر مدرک تحصیلی و سپس "صداقت" وی بود، یکی از کوتاه ترین دوره های وزارت در جمهوری اسلامی است.

اینک محمود احمدی نژاد در شرایطی که کمتر از یک سال از عمر دولتش باقی مانده است، باید وزیر کشور پیشنهادی خود را به مجلس معرفی کند. او کسی است که باید ۲۲ خرداد سال آینده انتخابات ریاست جمهوری را برگزار کند.

اما مشخص نیست آیا در انتخاباتی که وزیر کشور آینده ایران برگزار می کند، همانند دوره های اخیر ، فردی به ریاست جمهوری انتخاب خواهد شد که دیدگاه سیاسی متفاوتی با وزیر کشور دارد یا نتیجه انتخابات مطابق میل او پیش خواهد رفت. 

http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2008/11/081104_mg_interior.shtml